Ramazan TOPRAKLI
Camimizi henüz ilk tanımaya baÅŸladığım andan itibaren ön ortada bir mihrap, mihrabın hemen sağında minber, minberin sağında, caminin büyüklüÄŸüne göre, 5- 10 cemaatin omuz omuza sığabileceÄŸi kadar bir mekân olurdu. Mihrabın solu ise duvara kadar boÅŸ olup yalnız sol ön köÅŸede hocanın vaaz ettiÄŸi bir kürsü bulunurdu. Kürsünün üzerinde de bir hacının hacıdan getirip duvara

astığı, üzerinde Beytullah’ın resminin ve Arapça yazıların bulunduÄŸu bir bez asılı dururdu. Benzer bir bezde minberin önüne asılıyordu. Önde iki pencere, mihrabın tam üzerinde de cami ile evi birbirinden ayıran bir yuvarlak pencere olurdu. Daha sonraları bu yuvarlak pencereye baÅŸka camilerde de çokça rastladım.

Camimizin içinde, iki adet, yaklaşık minber hizasında, iki adet de arka tarafta olmak üzere dört adet aÄŸaç direk vardı. Ön direklerin ve arkadaki direklerin üzerinde camiyi boydan boya geçen, adına çarkköÅŸe[1] denilen iÅŸlentili iki kiriÅŸ olurdu. Bu kiriÅŸlerin direklerin başına denk geldiÄŸi yerleri koçbaşı gibi daha bir baÅŸka ve daha bir güzel olurdu. Daha sonraları sanat tarihi derslerinde bunun adına sütun baÅŸlığı dendiÄŸini öÄŸrendik. ÇarkköÅŸe kiriÅŸlerin üzerine de caminin damını meydana getiren, neredeyse birbirlerine deÄŸecek sıklıkta bizim köyde adına yuvarlama dediÄŸimiz yuvarlak aÄŸaçtan yapılan kiriÅŸler konurdu. Yuvarlamaların üzerine aÄŸaç dalları ve dalların üzerine de toprak atılırdı. Caminin temel duvarları taÅŸtan, temel duvarları üzerine ardıç aÄŸacından hatıl, hatıldan sonra da duvarlar en az 1,5- 2 mimar arşını eninde kerpiçten yapılırdı. Duvarlar pencere alt seviyesine gelince, pencere üst seviyesine gelince ve tavan seviyesine gelince ardıç hatıllar tekrarlanırdı. Harç olarak samanlı çamur kullanılır ve duvarların sıvası dahi samanlı çamurdan yapılırdı.

Anadolu köy camileri 50- 60 sene evveline kadar üç aÅŸağı, beÅŸ yukarı hep aynı sayılırdı.

Bütün bu anlatmakta ve tarif etmekte zorlandığım camilerimiz, insanın alnını koyabileceÄŸi ve secde edebileceÄŸi temiz bir mekân elde edebilmek içindi. Ä°ÅŸte bu secde mahalline gelince de caminin ön tarafında, öndeki direklerin kıblesinde, yaklaşık minber hizasında, bilâistina bütün camilerde 2- 3 saflık bir mekân, bir karış kadar, arka direklerle arka duvar arası, son cemaat mahalli denilen yer de giriÅŸ kısmı hariç bir iki basamak daha yüksek olurdu.

Son cemaat mahallinin yüksek yapılışının sebebi hikmetini, imam efendiyi daha rahat görmek gibi bir düÅŸünceden ortaya çıktığını kolayca tahmin edebiliyoruz.

Minberin de mihrabın hemen saÄŸ yanında oluÅŸunu ise Peygamberimiz öyle yaptığı için bizim de öyle yaptığımızı bilebiliyoruz. Minberin mihrabın hemen sağında olmasının, imamın konuÅŸmasının herkes tarafından daha rahat duyulması ve imamın cemaati fazla rahatsız etmeden kısa yoldan mihraba ulaÅŸması gibi mantıklı sebepleri olduÄŸunu da söyleyebiliriz.