Neden bildiÄŸi kadarıyla olduÄŸuna gelince; SaçlıoÄŸlu’na göre çok üretken bir bilim adamı olan Einstein’ın felsefe de dahil olmak üzere çok sayıda fikri vardı. Prof. SaçlıoÄŸlu “Yıllardır Einstein hakkında çok sayıda kitap ve bilimsel yayın okudum ve böyle bir ÅŸeye rastlamadım. O yüzden tam olarak söylememiÅŸtir diyemesem de bildiÄŸim kadarıyla böyle bir ÅŸey söylemedi. Ä°nternetin yaygınlaÅŸmasıyla benzeri mitler bilimselmiÅŸ gibi ortaya atılıyor ve çok sayıda insan bunlara inanıyor. Gerçi bu ortaya atılan iddia çok da desteksiz sayılmaz çünkü arıların polen taşımadaki önemi yadsınamaz. Arıların yok olması demek bitkiler ve dolayısıyla insanlar için de ciddi bir tehlike olacaktır” diyor. Prof. SaçlıoÄŸlu’nun dışında baÅŸka bir bilen arayışımızı sürdürürken Türkiye’nin fizik alanındaki en önemli kurumlarından biri olan TÜBÄ°TAK’a baÄŸlı Feza Gürsey Enstitüsü’ne danıştık. Ancak Enstitü bu soruyu ciddiye bile almadı, dolayısıyla herhangi bir cevap vermedi.
ARICILIK HOBÄ° OLDU
Arıcılık son birkaç yılda Avrupalı bankerler, üst düzey ÅŸirket yöneticileri arasında yoga gibi moda haline geldi. Mick Jagger bile çiftliÄŸine kovan yerleÅŸtirdi. Åžu iÅŸe bakın ki bütün dünyadan ardı ardına bal arısı ölümleri haberleri de tam bu arada gelmeye baÅŸladı. ABD Tarım Bakanlığı, New York’tan California’ya 27 eyalette yüz binlerce arı kovanının aniden boÅŸaldığını belirtirken, ülke çapındaki 2.5 milyon arı kovanından en az 600 bininin bu esrarengiz durumdan etkilendiÄŸi tahmin ediliyor. ABD’nin yanı sıra Kanada ve Avrupa’da da arıların esrarengiz biçimde kaybolduÄŸu haber veriliyor. Türkiye’nin çeÅŸitli yörelerinden de arı ölümleri haberleri gelmeye baÅŸladı ancak henüz Tarım Bakanlığı bununla ilgili bir araÅŸtırma ya da açıklama yapmadı. Amerikan Kongresi de bu hafta arıcı ve bal üreticileri ile bilim adamları ve hükümet yetkililerini dinleyerek, bu soruna çare bulmaya çalışacak.
Bal arıları bir terapi olmanın ötesinde hassas doÄŸa dengesinin maestrosu. ABD’de yapılan bilimsel araÅŸtırmalara göre, tarımsal ürünlerin üçte biri, böcekler tarafından polenlenen bitkilerden elde ediliyor. Geri kalanları ise buÄŸday, pirinç ve mısır gibi rüzgarla polenlenen tahıllar. Bal arısının polenleme hizmeti, ürettiÄŸi baldan 100 kat daha deÄŸerli. Son 50 yılda, ABD’deki bal arısı kolonilerinin yarısından fazlası yitirilmiÅŸ, bu kaybın yüzde 25’i ise son 5 yılda gerçekleÅŸmiÅŸ. Ankara’da yapılan bir araÅŸtırmaya göre, yonca bitkisinde tozlayıcı böcek olmadığı zaman meyve baÄŸlama oranı yüzde 1.43-2.35 arasında deÄŸiÅŸirken, serbest ÅŸartlarda tozlayıcı böcekler olduÄŸu takdirde meyve baÄŸlama yüzde 53’e yükseliyor.
Türkiye’de arıcılık alanında önemli bir proje baÅŸlatan TEMA, Artvin Macahel’de arıcılık kooperatifi kurulmasına önderlik etti. Åžimdi bölgede eÄŸitimli arıcılar bal üretiyor. TEMA’nın Arıcılık Danışmanı Ziraat Mühendisi Ahmet Ä°nci’ye projelerindeki arıların durumunu sorduk. Macahel’deki kovanlarda sorun yokmuÅŸ. Arılarımızın hepsi saÄŸlıklı diyen Ä°nci’ye göre arı ölümlerinin birçok sebebi var ama öncelikli sebep arıların dünyadaki diÄŸer tüm canlılardan daha duyarlı ve hassas olmaları. “Yüksek enerji nakil hatlarının yakınına arı kovanı koyarsanız, arılar kovanlarını terk eder. Havaalanlarında uçakların havalandıklarında ortaya çıkarttığı kurÅŸundioksit oranı arılarla test edilir. Havaalanlarında arı bulundurulur ve arıların ölüm oranına göre kurÅŸun oranının yüksekliÄŸi tespit edilir” diyen Ä°nci bir de örnek verdi: “Polonya’da 1986 yılında arılar bir anda kovanlarını terk etti. Arıcılar ısrarla aramalarına raÄŸmen bir türlü sebebini bulamadı. Aradan 4-5 gün geçtikten sonra Çernobil’de nükleer santralın patladığı deklare edildi ve arıların da neden kovanlarını terk ettiÄŸi ortaya çıkmış oldu. Ruslar patlamayı açıklamayı geciktirdi ama arılar bunu hissetti.”
ÜRETÄ°CÄ°LERÄ°N HATASI
Peki dünyanın herhangi bir yerinde nükleer santral patlamadığına göre arılar neden ölüyor? Ahmet Ä°nci’ye göre sebepleri ÅŸöyle sıralamak mümkün: “2006’da kış sert geçti. Nisan ayında bastıran soÄŸuklar nedeniyle çiçekler etkilendi ve arılar bal toplayamadı. Türkiye genelinde 2006 üretimi önceki yıla göre üçte 1 oranında az oldu. Dolayısıyla arıcılar kovanlarda arılar için az bal bıraktı. Arılar kışa zayıf girdi. Bu yıl da kış çok hafif geçtiÄŸi için uyuyamadılar... Besine ihtiyaçları arttığı halde kovanda az bal bırakıldığı için toplu halde öldüler. Burada üreticilerin de büyük hatası var. Acemi arıcı, arıların fizyolojisini bozan fruktoz (mısır niÅŸastası) yediriyor arısına. Bu arılar kötü ilkim koÅŸullarıyla karşılaşınca telef oluyor.”
Bunları biliyor musunuz?
Dünyada yaklaşık 50 milyon bal arısı kolonisi var. Yılda 300 bin ton bal üretici ülkelerden dış satıma veriliyor.
Önemli üretici ülkeler Çin, Meksika, ABD, Arjantin, Rusya, Fransa, Brezilya.
Gelir düzeyi yüksek ABD, Almanya, Japonya ve Ä°ngiltere gibi ülkelerde kiÅŸi başına bal tüketimi 2-3 kilogram arasında.
Türkiye de istatistiklere göre 4.5 milyon koloni var.
Yıllık bal üretimi 60-65 bin ton. KiÅŸi başına yaklaşık 1 kilogram bal tüketiliyor.
Koloni başına bal üretimi 17 kilogram.
Türkiye’de 38 bin aile arıcılık yapıyor.
Bu ailelerden en az 10 bini geçimini sadece arıcılıktan saÄŸlıyor.
GÜLAY ALTAN
|
