Belçika UCL Üniversitesinin BaÅŸarısı Neye Dayanıyor?
University Catholique de Louvain UCL Eğitim ve Araştırma Dinamiği
                                        Prof. Dr. Ibrahim ORTAS, Çukurova Üniversitesi,

Daha önce birkaç kez bilimsel iÅŸbirlikleri çerçevesinde bulunduÄŸum Belçika'nın Leuvan kentindeki Universitey Catholique de Louvain (UCL)'nin bilimsel düzeyi ve eÄŸitim kalitesi hep ilgimi çekmiÅŸtir. COST 870 aksiyonun düzenlediÄŸi toplantıya ve çalıştaya katılmak üzere 13-16 Eylül 2009 tarihlerinde bulunma nedeniyle biraz da zaman ayırarak üniversiteyi tanımaya çalıştım.

Toplantıyı düzenleyen bilim kurulu sosyal programa kent ve üniversiteyi gezdirmeyi programa almışlardı. Ä°ki uzman kenti gezdirerek üniversite ve kentin geçmiÅŸini ve tarihini anlattılar. Daha önce de üniversiteyi bilimsel olarak incelemiÅŸtim, ancak bu defa acaba buradan ülkemiz için ne çıkarabilirim diye biraz daha yakından izlemek istedim. Leuvan eski bir kent ve Lemanlerin (Hollanda) baÅŸkenti. Bürüksel yakın zamana kadar Leuvan yakınında küçük bir kasaba olarak anılırmış. Kent gerçekten tarihi bir kent, müzeleri ve sanat galerileri ile tanınıyor. Sosyal yaÅŸamı çoÄŸunlukla genç üniversite öÄŸrencileri ekseninde dönüyor gibi geldi bana.

Erasmus'un ve Big Bang'nın Teorisyeni Georges Lemaitre gibi Bilginlerin ve Filozofların Üniversitesi
University Catholique de Louvain UCL.  1425 yılında kurulan UCL Bologna gibi dünyadaki ilk üniversitelerinden olup Avrupa'nın bugünkü öncü üniversitelerinden olan Oxford, Cambridge, Paris, Coimbra ve Heidelberg üniversitelerinin anası sayılıyor.

Üniversite dünyaca bilinen bir çok ismin öÄŸretim üyesi ve profesör olarak anıldığı bir üniversite. Hümanist Erasmus, coÄŸrafyacı Mercator, Anatomist Vesale, Big bang teorisinin öncüsü Georges Lemaitre ve Filozof Jean Ladriere gibi ünlüler yanda Nobel ödüllü bilim adamları ve düÅŸünürleri ile tarihi gurur yaÅŸamaktadır. UCL bugün birbirlerine kızkardeÅŸ iki yerleÅŸkeden (kampus) oluÅŸmaktadır. Üniversite eÄŸitiminin Fransızca yapılmasına Leuvan kentinin sakinleri ve öÄŸrencileri karşı çıkması ile Fransızca konuÅŸan ve Flâmanca konuÅŸan iki ayrı kampusa dönüÅŸtürülmüÅŸ. Ana kampus en eski üniversite Hollandalılar tarafından kurulan ve FlemiÅŸ olan ise Leuvan'de bulunmaktadır. Leuvan eski bir Hollanda kenti oluÄŸu için FlemiÅŸ dili konuÅŸmaktadır. Fransızca konuÅŸan kısmı ise Brüksel ve Louvain-la Neuve de yeniden örgütlenmiÅŸtir. 1971 yılında yeni kampus Louvain la Neuve Welloonların kalbinde kurulmuÅŸ. Ancak Tıp Fakültesi Cliniques Saint-Luc Bürükselde oluÅŸturulmuÅŸ.

Üniversite Tam Bir Bilim Üretim Merkezidir
Ülkenin ve Avrupa'nın önde gelen sayılı üniversitelerinden. Üniversiteler özerk oldukları için sorun yerinde çözülüyor. Toplantıya katılanlara verilen kayıt çantasında üniversite katalogundaki bilgiler üniversitenin kimliÄŸini anlatıyor. Katalogdan edindiÄŸim bazı bilgiler ÅŸöyle; 2008 yılı verileri ile Shanghai üniversitesi kriterlerine göre Avrupa Üniversiteleri arasında 35-58 sıraları arsında, Dünyada 101-151. sıralar arasında bulunmaktaymış. 1997-2007 yıları arasında 17.629 bilimsel makale yayınlanmış. 2007 yılında 10 yeni patent alınmış. FP 6. Çerçevesinde 140 proje almışlar. 2008 yılında 83 455 000 Euro para araÅŸtırma için ayrılmış. 1999 yılında alınan bir kararla üniversite deÄŸiÅŸik kaynaklardan destek alarak 25 alanda stratejik projeleri desteklemektedir. Genelde üniversite iddialı olduÄŸu alanlarda ve stratejik önemi olan alanlarda ayrıcalık yaratarak birimleri ve bilim insanlarını ayrıca desteklemektedir.  

Üniversitenin Güçlü Bir AraÅŸtırmacı Kadrosuna Sahiptir
Üniversitenin eÄŸitim, araÅŸtırma ve servis hizmetleri görevi ile iÅŸlevini geçekleÅŸtirdikleri belirtiyorlar. BaÅŸlangıçta Katolik eÄŸitim vermek üzere oluÅŸturulan üniversite, ÅŸimdi halen din, tarih ve felsefe alanında önemli çalışma yapmakla beraber ağırlıklı olarak tıp, fen, sosyal bilimlerden oluÅŸuyor. Belçika'nın en büyük Tıp Fakültesi, güçlü bir teoloji fakültesi ve hukuk fakültesi yanında felsefe ve sosyoloji fakülteleri bulunuyor. UCL'nin felsefesi araÅŸtırma ve eÄŸitimde yaratıcılık ve mükemmeliyet merkezleri ile öncü olmayı hedeflemektedir. Üniversitenin 21 bin öÄŸrencisi ve 5 bin akademik ve idari personeli ile yerel olduÄŸu kadar uluslararası komumda bulunmaktadır. Üniversitenin 2568 araÅŸtırmacısı, 826 akademisyeni ve 1742 araÅŸtırma ve teknik personeli bulunmaktadır. Teknisyenler araÅŸtırmacılardan sonra üniversitenin araÅŸtırma direÄŸini oluÅŸturuyorlar. Her öÄŸretim üyesinin özellikle uygulamalı bilmelerde bir veya iki teknisyeni bulunuyor. ÖÄŸretim üyesi olarak üniversite ile anlaÅŸmanıza baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸiyor.

Avrupalılar ile aynı ortamda bulunan ve onlarla aynı platformlarda bilim yapmaya, verilerini sunmaya çalışan bir bilim insanı olarak Avrupalı hocaların sahip olduÄŸu olanaklar ile kendi durumunuzu karşılaÅŸtırınca durumu yazmaktan baÅŸka çare kalmıyor. Toplantıyı düzenleyen hocanın ekibinin de 60 kiÅŸinin olduÄŸunu ve çoÄŸunluÄŸunun doktora yapan öÄŸrenciler olduÄŸunu duyunca iyice aÅŸağılık kompleksine kapılmadan darısı bir gün ülkemizin bilim insanlarına demekten baÅŸka söz kalmıyor.

Üniversite Ä°ddialı Alanlarda Ayrıcalıklı Olarak Öne Çıkmayı Benimsiyor
Üniversite 2004 yılında Bologna deklarasyonu ile Belçika yöneticilerinin talebi ile bir çok alanda ülkenin öncü üniversitesi olarak ilgili iÅŸbirliklerinin saÄŸlanması ve uluslararası bir yapıya kavuÅŸması istenmiÅŸtir. UCL'nin bugün çoÄŸunluÄŸu Avrupa ülkeleri olmak üzere 500 üniversite ile partner anlaÅŸması bulunmaktadır. Ayrıca UCl artık Bologna'dan bağımsız tek başına kendi deÄŸiÅŸim programını oluÅŸturmuÅŸ durumdadır.

Bugün üniversitenin beÅŸ öÄŸrencisinden biri yabancı ve 120 ülkeden öÄŸrenciler bulunmaktadır. Yüksek Lisans ve Doktora programına önem veriliyor ve öÄŸrencilerin dörtte biri diÄŸer partner üniversiteler ile iÅŸbirliÄŸi içinde yüksek lisans ve doktora yapmaktadırlar. Kısa süreliÄŸine bulunduÄŸum toplantıyı organize eden bölümde gördüÄŸün onlarca deÄŸiÅŸik ülkeden doktora öÄŸrencilerinin her birinin renkliliÄŸi insanın içini açıyor.

Üniversite E-devlete ve E- ÖÄŸrenmeye geçiyor
EÄŸitim çok iddialı oldukları bir alan. ÖÄŸrencilerin yeni ilgi alanları, yeni yetenekler ve yaÅŸama alanları kazandıklarını belirtiyorlar. ÖÄŸrencileri kendi eÄŸitim ve öÄŸrenme yeteneklerini kendileri zenginleÅŸtirmekte. Yeni fikirlere açıklar. Campus yolu ile E-öÄŸrenmeye 2000 yılında geçmiÅŸler. Yan dal, yaÅŸam boyu öÄŸrenme sürecini uygulamaktadırlar.

ÖÄŸrenciler için sosyal yaÅŸama önem verilmektedir. ÖÄŸrencilerin kendilerini geliÅŸtirmesi için hiçbir ÅŸeyden kaçınılmıyor.

Üniversitede Özerklik Önemlidir
Üniversitelerin temel özeliklerinin başında özekliÄŸi gelmektedir. Üniversite özekliÄŸini belirleyen etmenlerin başında ise kendi öÄŸrencisini kendisinin belirlemesi, kendi öÄŸretim üyesini kendisinin belirlemesi, yöneticilerini belirleyebilmesi, mali kaynak bulabilme ve yaratabilme gibi faktörler öncelikli olarak aranmaktadır. ÖÄŸretim üyelerinin maaÅŸlarını üniversite yönetimi ile öÄŸretim üyesi arasında üretkenlik ve verimliliÄŸe baÄŸlı olarak belirleniyor. ÖÄŸretim üyeleri her ders yılı sonunda öÄŸrenci ve akreditasyon kurulu tarafından denetleniyor. Üniversite yönetimi maaÅŸ düzeyinin belirlenmesinde deÄŸerlendirmeleri dikkate almaktadırlar.

Üniversite ÖÄŸrencisini Nasıl Belirliyor
Belçika'da her üniversite kendi öÄŸrencisini kendisi belirlemektedir. UCL Tıp Fakültesi öÄŸrencileri dışında diÄŸer öÄŸrencilerin lise son sınıftaki mezuniyet sınavı notları ve diÄŸer lise baÅŸarı notu ile herkes istediÄŸi fakülteye kayıt yaptırmakta.

Üniversiteye gelen öÄŸrencilerin %60 baÅŸarısızlıktan üniversiteden atılıyor.
Üniversite eÄŸitimi çok sıkı ve öÄŸrencilerin çok çalışmayı gerektiriyor. ÖÄŸrenci üniversiteye kayıt yaptırıyor ancak ilk yıl öÄŸrencinin %60 okuyamayacağı düÅŸüncesi ile üniversiteyi terk etmekte veya bir yıl daha devam etikten sonra baÅŸaramayacaksa baÅŸka bir alana kayıt yaptırabilmektedir. Nasıl anlıyorlar öÄŸrencinin baÅŸarısız olduÄŸunu? Ciddi ödevler, sınavlar, sözlü sunular ve dönem sonu yazılı sınavdaki baÅŸarıları belirliyor. ÖÄŸrencinin dersi kavrama ve anlama durumu, seminer notu, ödevleri ve sınav sonuçları gibi baÅŸarı ölçütleri ile kiÅŸinin üniversiteyi okuyup okuyamayacağına karar veriliyormuÅŸ. BaÅŸaramayan öÄŸrenci kendi sorumluluÄŸunu kabullenerek okuyabileceÄŸi bir alana kayabilmektedir. Aralıklarla öÄŸrenci affı yaparak üniversiteyi okuyamayacak adama diploma verilmiyor.

Tabii dersler ciddi yapılıyor. Hocalar yetkin ve derse gitmeden hazırlanıyorlarmış. KonuÅŸtuÄŸum bölüm baÅŸkanı, dersim var ona hazırlık yapmam gerekir diyor. Mutlak bir iki yeni literatür ile öÄŸrenciye gitmeliyim diyor. Dersler sıkı ve zor olduÄŸu için öÄŸrenciler ilk hafta kafadan ders yapılmaz, son hafta memlekete kaçmak arada üç hafta devamsızlık hakkımı kullanırım gibi hiçbir lakaytlık görülmüyor. Hem sistem buna yer vermiyor hem de yöneticiler bu konuda çok duyarlı.

ÖÄŸretim Üyesi Seçimi En Zorlu Süreç
ÖÄŸretim üyesini nasıl belirliyorlar? ÖÄŸretim üyesi olmak belki de en zor iÅŸ. Bir bölümde ilanla talep edilen bir kadroya iyi bir doktora, post-doc, çalışması çok sayıda iyi dergide yapılmış yayın ve diÄŸer çalışmaları dosya ile baÅŸvurularak yapılmaktadır. Adaylar içinde en iyisi alınmaktadır. Adayların yeterli düzeyde bilim adamlığı ve ders verebileceÄŸi kanattı oluÅŸmasa hiç kimse alınmayabiliyor da. Bilim insanı çok deÄŸer görüyor. Üniversiteyi gezdiren rehber üniversitenin ünlü ÅŸahsiyetler il tanındığını belirtirken, bir arkadaşımız ÅŸimdiki profesörleri sorduÄŸunda. Profesör denilince söz özü güvenilir ve fikrine baÅŸvurulan kiÅŸi olarak biliniyor. Ayrıca akademisyenlerde artık bilimsel bilgisi yanında kültürel alt yapısının da önemsendiÄŸini belirtiyorlar. Toplumun öÄŸretim üyelerinden biraz entelektüel derinlik istediÄŸini anladım.
Toplantı yemeÄŸinde deÄŸiÅŸik ülkelerden gelen bilim insanları ile yaptığımız konuÅŸmada Avrupa'da bilim insanlarının akademik aÅŸamada mutlaka baÅŸka bir kurumda yer aramak zorundadır. Avrupa ve Amerikan üniversitelerinin dinamizmi kanaatimce akademik kadro aÅŸamamsında baÅŸka bir üniversitede kadro bulma koÅŸuluna baÄŸlıdır. Ayrıca akademik kariyerlerinde bir baÅŸka üniversitede yer aramsının hem kiÅŸinin özgüvenle çalışması, hem daha yüksek maaÅŸla pazarlık masasına oturması olanak tanıdığını. Ayrıca kurumların belirli kiÅŸilerin kendi kafadar ÅŸekillenmesine olanak vermemesi bakımından önemsendiÄŸini gördüm.

Yöneticilerini Nasıl Seçiyorlar
Rektör Mayıs 2009 da seçilmiÅŸ. Bütün profesörler, belirli oranda öÄŸrenciler ve çalışanların oyları ile rektör belirleniyor ve Milli EÄŸitim Bakanı atıyor. Rektörün baÅŸarılı olması durumunda ikinci defa seçilebilmektedir. Sistem Fransız modelinden alınmış gibime geldi.
Seçim komisyonu seçime katılacak adayların özelliklerini belirliyor adaylar projelerini öÄŸrencilere, çalışanlara ve üniversiteye anlatıyor. Åžaka yollu eÄŸer aday seçildikten sonra verdiÄŸi sözü tutmasa ne olur? diyorum. Rektör saygın kiÅŸidir. Yapamayacağı sözü söylemez. Binlerce öÄŸretim üyesi, çalışan, öÄŸrenci ve aileler rektöre güvenmek zorundadır. Pekâlâ, seçimlerde adam kayırma, kiÅŸilere ayrıcalık yaratmak, kadro sözü gibi nepotist yaklaşımlar yaÅŸanıyor mu? Böyle ÅŸeyler burada bilinmez. Herkes liyakati ile üniversitede çalışır. Herkes bir birinin bilimsel düzeyini bildiÄŸi için, yönetim hak etmediÄŸi hale kimseye ayrıcalık yaratmaz. ÖÄŸretim üyesi bilgisi, bilim yapma ve sunma kapasitesi ile üniversiteye alınır ve üniversite ile arasındaki anlaÅŸma dışında ayrıcalık saÄŸlayamaz. Her ÅŸey proje üzerinde geliÅŸir.
Yeni Rektör'ün hedefi daha çok uluslararası iliÅŸkiler olduÄŸu açıklandı. Üniversite olarak uluslar arası iliÅŸkiyi teÅŸvik etmekte imiÅŸler. ÖÄŸretim üyelerinin üniversiteye alınmasında bu iliÅŸkileri saÄŸlayabilme kapasitesinin de kriter olarak alındığı belirtiliyor.

Dekan Seçimi
Dekan fakülte üyeleri tarafından belirleniyor. Seçim öncesi ilan veriliyor ve adaylardan arana özellikler belirleniyor. Asıl önemli olan bölüm, enstitü baÅŸkanlığıdır. Üniversitenin bilimsel mortu ve taşıyıcıları bölüm ve enstitü baÅŸkanlarıdır. Bölüm baÅŸkanları genelde profesörlük ile eÅŸdeÄŸer olduÄŸu için ilanla herkese açık ve adayın prestijine baÄŸlı olarak anlaÅŸma ile sonuçlanmaktadır. Profesör ve bölüm baÅŸkanı bir seminer ile temel bilimsel çalışmalarını ve projelerini açıklayarak çalışanların güvenini almak zorundadır.

Özet olarak, batının geliÅŸmiÅŸ üniversiteleri arasında önemli bir yeri olan UCL'nın kendine özgü üniversite gelenekleri var. Güçlü bir tarihi ve felsefi geçmiÅŸe sahiptir. Üniversitenin saÄŸlam gelenekleri bulunuyor. Ayrıca niteliÄŸi yüksek bilim insanlarına sahip. Bilim insanlarının üniversitede kalma koÅŸulu sürekli proje ve yayın yapmak olduÄŸu için ciddi bir rekabet ve çalışma temposu hakim. Bunu her alanda laboratuarlardaki öÄŸrencilerde bile hissedebiliyoruz. Bilimsel kapasitesi bu yüzden çok yüksek. Üniversite yönetimi liyakate dayalı, ÅŸekilleniyor ve amaç üniversiteyi sürekli ileriye taşımak. Rektörler vizyon ve misyon sahibi. Nitelikli öÄŸrenci profiline sahip, ilk iki yılda öÄŸrencinin yarısı ilgili bilim alanında okuyamayacağı gerekçesi ile okuldan ayrılmak zorunda kalır. Bizdeki gibi bitiremedi diye öÄŸrenci affı ile zorla diploma verilmiyor. Bir kez daha geliÅŸmiÅŸ üniversitelerin yerleÅŸik geleneklerinin olduÄŸa, kiÅŸisel argümanlardan arındıkları, liyakate dayalı bir akademik kadro ve yönetim anlayışının yeni eÄŸitim ve öÄŸretim yılının bütün üniversitelerimiz için hayırlı olmasını dilerim. Üniversitelerimin açıldığı bu günlerde ülkemiz üniversitelerinin sorunları ve iÅŸleyiÅŸi ile geliÅŸmiÅŸ batı üniversiteleri ile karşılaÅŸtırdığımda neden ilk 500 üniversite içinde olmayışımızı daha iyi anlıyorum. Umarım bir gün bizde de batılı anlamda bilime önem verilir. Üniversiteler, üniversiteyi okuyabilecek öÄŸrenciler ile eÄŸitim yapar. Bilim ve araÅŸtırma ise bilim adamı niteliÄŸi yüksek araÅŸtırıcılar ile hiçbir maddi ve manevi sorun yaÅŸamadan bilim yapma ÅŸansı bulur.