Yahyâ Kemâl’in Üsküb’de geçen çocukluk yıllarını anlattığı mısraları ve satırları, onun yetiÅŸtiÄŸi ‘ilkmektebe dualarla gönderildiÄŸi’ atmosferden ilginç çizgiler sunar bize.. Hele, mütedeyyin annesinin, içkici babasına, akÅŸamları homurdana-homurdana sofra hazırlamasını anlattığı satırlar daha da ilginçtir.. Kadıncağız, ‘Mâdem ki  içecek bu zıkkımı, baÅŸka yerlere gidip, baÅŸka günahlara da batmasın, eve hastalık getirmesin..’ diye öyle yaparmış..

Atilla Ä°lhan da, Ä°zmir’de namazsız-niyazsız bir çocukluk atmosferinde yaÅŸadığını ve ilk namaz kılınışını da anneannesinin evine gittiklerinde 12-13 yaşında gördüÄŸünü anlatmıştı..

Onun büyüdüÄŸü semtte, pek ezan sesi de iÅŸitilmezmiÅŸ..  Onun bu beyanları, Yahyâ Kemâl’in ‘Ezansız Semtler’ yazısındaki yakıcı satırları hatırlatırdı, insana..

Yahyâ Kemâl, ‘Kendi kendime diyorum ki, ÅžiÅŸli, Kadıköy, Moda gibi semtlerde... (...) O semtlerde ki,. Minareler görülmez, ezanlar iÅŸitilmez, Ramazan ve Kandil günleri hissedilmez. Çocuklar müslümanlığın rüyasını nasıl görürler? Ä°ÅŸte bu rüya, çocukluk dediÄŸimiz bu müslümanlık rüyasıdır ki, bizi henüz bir millet halinde tutuyor..’ der..  Ve babalarının, bu rüya ile büyüdüÄŸünü, ‘doÄŸarken kulaklarına ezan okundu,  evlerinin odalarında namaza durmuÅŸ  ihtiyar nineler gördüler, mübarek günlerin akaÅŸamları  bir minderin köÅŸesinden okunan Kur’an’ın sesini iÅŸittiler; bir raf üzerinde duran Kitabullah’ı indirdiler, küçük elleriyle açtılar, gülyağı gibi bir ruh olaan sarı sahifelerini kokladılar. Ä°lk ders olarak besmeleyi öÄŸrendiler, kandiller yanarken, Ramazanların, bayramların topları atılırken sevindiler. Bayram namazlarına babalarının yanında gittiler, câmiler içinde ÅŸafak sökerken tekbîrleri dinlediler, dinin böyle bir merhalesinden geçtiler, hayata girdiler.. (...) Biz ki, minareler ve aÄŸaçlar arasında ezan seslerini iÅŸiterek büyüdük. O mübarek muhitten çok sonra ayrıldık.. Biz böyle bir Sabah namazında ‘anne-millet’e dönebiliriz. Fakat, minaresiz ve ezansız semtlerde doÄŸan, frenk terbiyesisiyle yetiÅŸen türk çocukları dönecekleri yeri hatırlayamayacaklar..’ satırlarıyla ifade eder, derin bir ruhî ızdırab içinde..

Evet, sadece ailenin, ailedeki büyüklerin deÄŸil, muhitin de çocuklar üzerindeki etkisi açıktır.. ÇoÄŸu san’atkâr ruhlar, ilk kıvılcımlarını ailelerinden tutuÅŸturmuÅŸtur, özellikle de annelerden..

Azerî türkçesi ve farsçanın büyük ÅŸairlerinden (ve 18 yıl öncelerde vefat eden) Muhammed Huseyn-i Åžehriyar da, bir çok ÅŸiirlerini, çocukluÄŸunda anasından iÅŸittiÄŸi hikaye ve ÅŸiirlerin ilhamıyla yazdığını söylerdi..

Buna örnek bir diÄŸer san’atkâr / ÅŸair de dünyamızdan göçtü, bugünlerde...

Fâzıl Hüsnü DaÄŸlarca  94 yaşında dünyamızdan ayrıldı..

Fâzıl Hüsnü, müstesnâ ÅŸiir kudreti olan bir ÅŸairdi.. Ve kendisini ÅŸu veya bu edebî akım veya gruba baÄŸlamak pek mümkün olmazdı, kendine özgü, bağımsız bir çizgi tutturmuÅŸtu..

Üniversite yıllarımda, Ä°stanbul’a gittiÄŸimde, onun Laleli- Koska’daki, ‘Kitab’ isimli kitabevine ara-sıra giderdim.. Ara-sıra diyorum, çünkü, o zamanki ideolojik kamplaÅŸmada o, komünistlerin yanında yer almış gibiydi.. Ama, o, komünist de deÄŸil, anti-emperyalistti..

Ayrıca o, Osmanlı’nın çöküÅŸ dönemini yaÅŸamış çoÄŸu kimseler gibi, epeyce bir kemalist idi de.. Ne var ki, onun ve o neslin kemalist oluÅŸunu da izah edebiliyordum.. Onun da, yeni rejimin kuruluÅŸu sonrasında oluÅŸturulan resmî ideoloji yaldızlamalarına ve ‘tek adam’ mitolojisine -çoÄŸu okumuÅŸ kesimlerimizde görüldüÄŸü üzere-  baÄŸlanmış olması, konjonktürel bir durumdu, o dönemin genel eÄŸilimi yansıtıyordu.. Üstelik, -sonra istifa etse bile- yarbay rütbesine kadar orduda bulunmasının da bunda etkisi büyüktü..

Yine de, onun Amerikan emperyalizmine olan hışmından hoÅŸlanıyordum, ama, mutlaka marksist cenahla yanyana oluÅŸunu kabullenemiyordum.. Daha çok ‘Cumh.’ gazetesi çizgisindeki ‘marksist-kemalist’lerce sahibleniliyordu.. Ve onun inanç temeli gösterilmemeye çalışılıyordu.. Dahası, Allah inancını yansıtan mısralarının, marksistlerce beÄŸenilmediÄŸinden ve hattâ o mısralarının atlanıp geçildiÄŸinden haberi bile yoktu, büyük ihtimalle..

Halbuki, o, ÅŸiir gücünü  ‘Allah’ın kendisine lûtfettiÄŸi bir tebessüm’ olarak izah ediyordu..

‘Annesinin Yûnus ilahîlerini dinleyerek büyüdüÄŸünü’ de söylemiÅŸti.. ‘Dünya kadar büyük bir günüydü çocukluÄŸumun,/ Mektebe ilk gittiÄŸim o altın sabah,/ Omuzumda kalmıştı el sıcaklığıyla/ Anamın okÅŸarken söylediÄŸi bir ‘Bismillah..’ da aynı atmosferi yansıtır..