Kuş Gribi Kılavuzu
KuÅŸ gribinin insanları etkileyen tipi "H5N1". 1 gram gübrede 1 milyon
kuÅŸu öldürecek kadar virüs bulunabiliyor. Genetik yapısı hızla
deÄŸiÅŸebiliyor. Sıcakta ölüyor. Mevcut aşılar koruma saÄŸlamıyor.
KuÅŸlarla yakın temasta bulunanlar en yüksek risk grubu.
KuÅŸ gribi nedir?
Kuş gribi (avian influenza), normalde yalnızca kuşları ve bazen de
domuzları etkileyen, virüs kaynaklı, bulaşıcı bir hastalık.
İnsanlar kuş gribine nasıl yakalanıyor?
1997'de insanlar üzerindeki ilk vakalar görünene kadar, kuÅŸ gribinin
yalnızca kuşları etkilediği sanılıyordu.
Ä°nsanlar hastalığa kuÅŸ gribi virüsünün bulaÅŸtığı kuÅŸlarla yakın temas
ettiklerinde yakalanıyorlar.
KuÅŸ gribinin birçok alt tipi var. Bunlardan H5N1 olarak adlandırılan
tip, türler arası engelleri aşıp kuÅŸlardan insanlara bulaÅŸabiliyor ve
insanları etkileyebiliyor. Grip virüsleri H ve N harfleriyle
tanımlanıyor.
Hastalığın semptomları diÄŸer grip türleriyle benzer: AteÅŸ, baÅŸ aÄŸrısı,
kaslarda ve eklemlerde aÄŸrı, boÄŸaz yangısı ve öksürük gibi. Kimi
durumlarda konjonktüvit de görülebiliyor.
AraÅŸtırmacılar, Vietnam'daki bir vaka üzerinde çalışırken, virüsün
yalnızca akciÄŸerleri deÄŸil, vücudun bütün organlarını
etkileyebileceÄŸini buldu.
Bu bulgu, baÅŸka nedeni olan birçok hastalığın hatta ölümlerin de kuÅŸ
gribiyle bağlantısı olabileceği anlamına geliyor.
KuÅŸ gribi bir ülke içinde nasıl yayılıyor?
Hastalık ülke içinde çiftlikten çiftliÄŸe kolayca yayılabiliyor. Virüs,
kuÅŸ dışkılarında, toz ve toprakta bulunabiliyor. KuÅŸlar virüsü solunum
yoluyla da kapabiliyorlar. Virüsün bulaÅŸtığı gereçler, taşıtlar,
yemler, kafesler, giysiler -özellikle ayakkabılar- virüsü bir
çiftlikten diÄŸerine taşıyabiliyor. Virüs, kemirgen gibi hayvanların
ayaklarıyla, vücuduyla da taşınabiliyor.
Hastalığa yakalanan yabanıl kuÅŸların dışkıları ve bu kuÅŸların su içtiÄŸi
kaynaklar nedeniyle de bulaşabiliyor. Kuşların canlı olarak satıldığı
pazarlar da hastalığın yayılmasına neden olabiliyor.
KuÅŸ gribi ülkeden ülkeye nasıl yayılıyor?
Uluslararası ticaret ve göçmen kuÅŸlar, hastalığın ülkeden ülkeye
yayılmasının baÅŸlıca nedenleri. Özellikle uzun mesafelerde uçabilen ve
bu virüse karşı en dayanıklı olduÄŸu bilinen yaban ördekleri virüsü
yayabiliyor.
Mevcut salgınlar neden bu denli kaygı uyandırıyor?
Birinci kaygı nedeni, H5N1'in Asya'daki salgınların -hepsinin olmasa
da- çoÄŸunun nedeni olması. H5N1, türler arası engeli aşıp insanlara
bulaşabiliyor ve ağır hastalıklara neden olabiliyor.
Daha da büyük bir kaygı kaynağı, insanlar arasında ortaya çıkabilecek
yeni bir grip salgını. Bilim insanları, aynı kişinin hem kuş gribine
hem de insan gribine yakalanması halinde, kuÅŸ gribi virüsüyle insan
gribi virüsünün gen alışveriÅŸinde bulunabileceÄŸini söylüyor.
Böyle bir durumda, insanların çok azının bağışıklığının bulunduÄŸu yeni
bir grip virüsüyle karşı karşıya olma ihtimali var. Öte yandan, mevcut
aşılar da bu yeni grip virüsü tipine karşı bir iÅŸe yaramayacak.
Bu yeni virüste yeterince insan geni bulunması halinde, (kuÅŸlardan
insana geçmek yerine) bu kez insandan insana bulaÅŸan ve ölümcül
etkilere sahip bir salgının ortaya çıkması olası. Böyle bir durumda,
dünya çapında 2-50 milyon arası kiÅŸinin ölebileceÄŸi tahmin ediliyor.
Ancak, 2004'te Tayland'da karşılaşılan bir tek vaka dışında, şimdilik
virüsün insandan insana bulaÅŸabildiÄŸine dair bir kanıt yok.
H5N1'in insanlara bulaşması yaygın mı?
Bu durum ender olarak görülüyor. H5N1'in insanlara bulaÅŸmasına ilk
olarak 1997'de Hong Kong'da rastlandı. Hastaneye yatırılan 18 kişiden
altısı öldü.
Ancak bu durum çabuk bir ÅŸekilde deÄŸiÅŸebilir de. H5N1, genetik olarak
hızla deÄŸiÅŸebilen bir tip; bir baÅŸka özelliÄŸi de diÄŸer türlerin grip
virüsleriyle gen alışveriÅŸinde bulunabilmesi.
KuÅŸlarda görülen salgınların hepsi insanlar için tehlikeli mi?
Åžu an insan saÄŸlığı için tehlikeli görülen tek tip H5N1. Ä°nsana dair
risk deÄŸerlendirmesi için asıl önemli olan, kuÅŸlardaki salgına hangi
virüs tipinin neden olduÄŸunu bilmek. ÖrneÄŸin, son dönemde Tayvan ve
Çin'de görülen kuÅŸ gribi salgınlarının nedeni H5N2'ydi. Hindistan ve
Pakistan'dakilerin nedeni de H7 ve H9 tipleriydi.
Salgın halinde alınması gereken önlemler nelerdir?
En önemli önlem, virüsün bulaÅŸtığı kuÅŸların hızlı bir ÅŸekilde itlaf
edilmesi, çiftliklerin karantina altına alınması ve dezenfekte
edilmesi.
Virüs, sıcakta ölüyor; bunun için 56 derecede 3 saat, 60 derecede yarım
saat kalması gerekiyor.
Buna karşılık serin ortamda barınabiliyor. ÖrneÄŸin, gübrede üç ay kadar
hayatta kalabiliyor. Su içindeyken, 22 derecede dört güne, 0 derecede
30 günden fazla dayanabiliyor. Kontamine gübrenin bir gramında 1 milyon
kuÅŸu öldürebilecek kadar virüs bulunabiliyor.
Bu nedenle, canlı kümes hayvanlarının ülke içinde ve ülkeler arası
hareketine getirilecek kısıtlamalar da bir diÄŸer önlem.
Tavuk yenebilir mi?
Uzmanlar kümes hayvanı ürünlerinin virüsün yaÅŸayamayacağı ısılarda
piÅŸirilmesi halinde yenmesinde sakınca olmadığını söylüyor.
H5N1'e karşı etkili, insanlara yönelik bir aşı var mı?
Henüz yok. Mevcut aşılar, H5N1'in insanlarda neden olduÄŸu hastalığa
karşı koruma sağlamıyor. Fakat H5N1'e karşı koruma sağlayabilecek
prototipler üzerinde çalışılıyor.
Öte yandan, mevcut antiviral ilaçlar, semptomları azaltıp hastalığın
yayılma olasılığını düÅŸürebilir.
Hastalığı önlemeye ve tedavi etmeye yarayan ilaçlar var mı?
Ä°ki tür ilaç var. M2 inhibitörleri (amatadin ve rimantadin) ve
nöraminidaz inhibitörler (oseltamivir ve zanimivir). Ä°nsan gribi için
kullanılan bu ilaçların hastalığa neden olan virüs tipinden bağımsız
olarak iÅŸe yarayabileceÄŸi düÅŸünülüyor. Ancak, Vietnam'daki vakalarda,
virüslerin M2 inhibitörlerine karşı dirençli olduÄŸu ortaya çıktı.
Mevcut aşılar grip salgınını engellemeye yarar mı?
Evet ama belli alanlar özel olarak hedeflendiÄŸi taktirde. Yüksek risk
gruplarına uygulanırlarsa (itlaf ekipleri gibi) aynı anda hem insan
gribi virüsünün hem de kuÅŸ gribi virüsünün bulaÅŸma riski azaltılmış
olur.
Sadece kayıtlı kullanıcılar yorum yazabilirler.
Lütfen hesabınıza giriş yapınız veya kayıt olunuz. Powered by AkoComment 2.0! |
