KuÅŸ Gribi Kılavuzu KuÅŸ gribinin insanları etkileyen tipi "H5N1". 1 gram gübrede 1 milyon kuÅŸu öldürecek kadar virüs bulunabiliyor. Genetik yapısı hızla deÄŸiÅŸebiliyor. Sıcakta ölüyor. Mevcut aşılar koruma saÄŸlamıyor. KuÅŸlarla yakın temasta bulunanlar en yüksek risk grubu.
KuÅŸ gribi nedir?
KuÅŸ gribi (avian influenza), normalde yalnızca kuÅŸları ve bazen de domuzları etkileyen, virüs kaynaklı, bulaşıcı bir hastalık.
İnsanlar kuş gribine nasıl yakalanıyor?
1997'de insanlar üzerindeki ilk vakalar görünene kadar, kuÅŸ gribinin yalnızca kuÅŸları etkilediÄŸi sanılıyordu.
Ä°nsanlar hastalığa kuÅŸ gribi virüsünün bulaÅŸtığı kuÅŸlarla yakın temas ettiklerinde yakalanıyorlar.
KuÅŸ gribinin birçok alt tipi var. Bunlardan H5N1 olarak adlandırılan tip, türler arası engelleri aşıp kuÅŸlardan insanlara bulaÅŸabiliyor ve insanları etkileyebiliyor. Grip virüsleri H ve N harfleriyle tanımlanıyor.
Hastalığın semptomları diÄŸer grip türleriyle benzer: AteÅŸ, baÅŸ aÄŸrısı, kaslarda ve eklemlerde aÄŸrı, boÄŸaz yangısı ve öksürük gibi. Kimi durumlarda konjonktüvit de görülebiliyor.
AraÅŸtırmacılar, Vietnam'daki bir vaka üzerinde çalışırken, virüsün yalnızca akciÄŸerleri deÄŸil, vücudun bütün organlarını etkileyebileceÄŸini buldu.
Bu bulgu, baÅŸka nedeni olan birçok hastalığın hatta ölümlerin de kuÅŸ gribiyle baÄŸlantısı olabileceÄŸi anlamına geliyor.
KuÅŸ gribi bir ülke içinde nasıl yayılıyor?
Hastalık ülke içinde çiftlikten çiftliÄŸe kolayca yayılabiliyor. Virüs, kuÅŸ dışkılarında, toz ve toprakta bulunabiliyor. KuÅŸlar virüsü solunum yoluyla da kapabiliyorlar. Virüsün bulaÅŸtığı gereçler, taşıtlar, yemler, kafesler, giysiler -özellikle ayakkabılar- virüsü bir çiftlikten diÄŸerine taşıyabiliyor. Virüs, kemirgen gibi hayvanların ayaklarıyla, vücuduyla da taşınabiliyor.
Hastalığa yakalanan yabanıl kuÅŸların dışkıları ve bu kuÅŸların su içtiÄŸi kaynaklar nedeniyle de bulaÅŸabiliyor. KuÅŸların canlı olarak satıldığı pazarlar da hastalığın yayılmasına neden olabiliyor.
KuÅŸ gribi ülkeden ülkeye nasıl yayılıyor?
Uluslararası ticaret ve göçmen kuÅŸlar, hastalığın ülkeden ülkeye yayılmasının baÅŸlıca nedenleri. Özellikle uzun mesafelerde uçabilen ve bu virüse karşı en dayanıklı olduÄŸu bilinen yaban ördekleri virüsü yayabiliyor.
Mevcut salgınlar neden bu denli kaygı uyandırıyor?
Birinci kaygı nedeni, H5N1'in Asya'daki salgınların -hepsinin olmasa da- çoÄŸunun nedeni olması. H5N1, türler arası engeli aşıp insanlara bulaÅŸabiliyor ve ağır hastalıklara neden olabiliyor.
Daha da büyük bir kaygı kaynağı, insanlar arasında ortaya çıkabilecek yeni bir grip salgını. Bilim insanları, aynı kiÅŸinin hem kuÅŸ gribine hem de insan gribine yakalanması halinde, kuÅŸ gribi virüsüyle insan gribi virüsünün gen alışveriÅŸinde bulunabileceÄŸini söylüyor.
Böyle bir durumda, insanların çok azının bağışıklığının bulunduÄŸu yeni bir grip virüsüyle karşı karşıya olma ihtimali var. Öte yandan, mevcut aşılar da bu yeni grip virüsü tipine karşı bir iÅŸe yaramayacak.
Bu yeni virüste yeterince insan geni bulunması halinde, (kuÅŸlardan insana geçmek yerine) bu kez insandan insana bulaÅŸan ve ölümcül etkilere sahip bir salgının ortaya çıkması olası. Böyle bir durumda, dünya çapında 2-50 milyon arası kiÅŸinin ölebileceÄŸi tahmin ediliyor.
Ancak, 2004'te Tayland'da karşılaşılan bir tek vaka dışında, ÅŸimdilik virüsün insandan insana bulaÅŸabildiÄŸine dair bir kanıt yok.
H5N1'in insanlara bulaşması yaygın mı?
Bu durum ender olarak görülüyor. H5N1'in insanlara bulaÅŸmasına ilk olarak 1997'de Hong Kong'da rastlandı. Hastaneye yatırılan 18 kiÅŸiden altısı öldü.
Ancak bu durum çabuk bir ÅŸekilde deÄŸiÅŸebilir de. H5N1, genetik olarak hızla deÄŸiÅŸebilen bir tip; bir baÅŸka özelliÄŸi de diÄŸer türlerin grip virüsleriyle gen alışveriÅŸinde bulunabilmesi.
KuÅŸlarda görülen salgınların hepsi insanlar için tehlikeli mi?
Åžu an insan saÄŸlığı için tehlikeli görülen tek tip H5N1. Ä°nsana dair risk deÄŸerlendirmesi için asıl önemli olan, kuÅŸlardaki salgına hangi virüs tipinin neden olduÄŸunu bilmek. ÖrneÄŸin, son dönemde Tayvan ve Çin'de görülen kuÅŸ gribi salgınlarının nedeni H5N2'ydi. Hindistan ve Pakistan'dakilerin nedeni de H7 ve H9 tipleriydi.
Salgın halinde alınması gereken önlemler nelerdir?
En önemli önlem, virüsün bulaÅŸtığı kuÅŸların hızlı bir ÅŸekilde itlaf edilmesi, çiftliklerin karantina altına alınması ve dezenfekte edilmesi.
Virüs, sıcakta ölüyor; bunun için 56 derecede 3 saat, 60 derecede yarım saat kalması gerekiyor.
Buna karşılık serin ortamda barınabiliyor. ÖrneÄŸin, gübrede üç ay kadar hayatta kalabiliyor. Su içindeyken, 22 derecede dört güne, 0 derecede 30 günden fazla dayanabiliyor. Kontamine gübrenin bir gramında 1 milyon kuÅŸu öldürebilecek kadar virüs bulunabiliyor.
Bu nedenle, canlı kümes hayvanlarının ülke içinde ve ülkeler arası hareketine getirilecek kısıtlamalar da bir diÄŸer önlem.
Tavuk yenebilir mi?
Uzmanlar kümes hayvanı ürünlerinin virüsün yaÅŸayamayacağı ısılarda piÅŸirilmesi halinde yenmesinde sakınca olmadığını söylüyor.
H5N1'e karşı etkili, insanlara yönelik bir aşı var mı?
Henüz yok. Mevcut aşılar, H5N1'in insanlarda neden olduÄŸu hastalığa karşı koruma saÄŸlamıyor. Fakat H5N1'e karşı koruma saÄŸlayabilecek prototipler üzerinde çalışılıyor.
Öte yandan, mevcut antiviral ilaçlar, semptomları azaltıp hastalığın yayılma olasılığını düÅŸürebilir.
Hastalığı önlemeye ve tedavi etmeye yarayan ilaçlar var mı?
Ä°ki tür ilaç var. M2 inhibitörleri (amatadin ve rimantadin) ve nöraminidaz inhibitörler (oseltamivir ve zanimivir). Ä°nsan gribi için kullanılan bu ilaçların hastalığa neden olan virüs tipinden bağımsız olarak iÅŸe yarayabileceÄŸi düÅŸünülüyor. Ancak, Vietnam'daki vakalarda, virüslerin M2 inhibitörlerine karşı dirençli olduÄŸu ortaya çıktı.
Mevcut aşılar grip salgınını engellemeye yarar mı?
Evet ama belli alanlar özel olarak hedeflendiÄŸi taktirde. Yüksek risk gruplarına uygulanırlarsa (itlaf ekipleri gibi) aynı anda hem insan gribi virüsünün hem de kuÅŸ gribi virüsünün bulaÅŸma riski azaltılmış olur.
Sadece kayıtlı kullanıcılar yorum yazabilirler. Lütfen hesabınıza giriş yapınız veya kayıt olunuz. Powered by AkoComment 2.0! |