Yrd. Doç. Dr. Veysi ERKEN

22 Temmuz 2007 seçimleri ve 21 Ekim referandumu neticesi yeni bir umut oldu siyasi arenada. Herkes ve her kesim yeni beklentilere girdi. Bütün sabotajlara,kışkırtmalara ve yalanlara dayalı yönlendirmelere raÄŸmen toplumun kahir ekseriyetinde yeni bir anayasa beklentisi hasıl oldu. Anayasa deÄŸiÅŸiklikleri yeniden gündeme geldi. Yeniden diyorum; zira mevcut 82 Anayasası yürürlüÄŸe girdiÄŸi tarihten itibaren tartışılmış, yüzlerce sempozyuma, panele ve kurultaya konu olmuÅŸ ve 70’den fazla maddesi deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramıştır.

     Bugüne kadar seçim dönemlerinde iktidara talip olan her parti topluma yeni bir Anayasa vaat etmiÅŸ olmasına raÄŸmen maddelerdeki kısmî deÄŸiÅŸiklikler dışında  darbe Anayasasını deÄŸiÅŸtirmeye hiçbirinin gücü yetmemiÅŸtir.

     Mevcut Anayasa toplum sözleÅŸmesi niteliÄŸine sahip deÄŸildir.  Yürürlükteki  Anayasa insanı merkeze alan ve onu önceleyen felsefe ve yapıya aykırıdır. Her maddesi insanı birey olarak hiçe sayan bir mantıkla kurgulanmış ve kaleme alınmıştır. Sadelik ve anlaşırlılık söz konusu deÄŸildir. BaÅŸlangıcından son maddesine kadar yorumlanabilir ifadelerle kurgulanmıştır. Son dönemde yaÅŸanan 367 krizi bunun en tipik misalidir.

     Dolayısıyla mevcut Anayasayı tartışmaya gerek yoktur.

     Peki; yeni bir anayasa ihtiyaç mıdır?

     Evet bir ihtiyaçtır.

     Türkiye’de yaÅŸayan insanların mutluluÄŸu, bir baÅŸka deyiÅŸle toplumun huzur, birlik, dirlik, refah ve saadeti isteniyorsa elbette yeni bir anayasa ihtiyaçtır. Hem de yürürlükteki Anayasayı hiç dikkate almadan yeni vizyon ile hazırlanacak, bir Anayasaya acilen ihtiyaç vardır. Çünkü Anayasalar toplum sözleÅŸmeleri olmak, toplumun ortak beklentilerini karşılamak durumundadır. Dolayısıyla ülke hukukunun temeli olacak bir Anayasaya ihtiyaç vardır.

       BilindiÄŸi üzere bir anayasanın ülkenin hukukunun temelini oluÅŸturabilmesi “insanı yaÅŸat ki, devlet yaÅŸasın” felsefesine ve o toplumun deÄŸer yargılarına göre hazırlanmış, toplum sözleÅŸmesi niteliÄŸini kazanmış ve toplumun büyük çoÄŸunluÄŸu tarafından  kabul edilmiÅŸ olması gerekir.

      Bu girizgahtan sonra “Nasıl Bir Anayasa?” hazırlanmalı, hazırlanışta hangi ilkelere dikkat edilmeli  sorusuna cevap arayabiliriz.

     Tespitlerimize göre insanı önceleyen ve onu yaÅŸatmaya çalışan felsefeye istinat edecek bir Anayasanın hazırlanmasında “iki husus” göz özünde bulundurulmalıdır.

     A- Toplum katmanlarının ve farklı düÅŸünce ve inanç gruplarının katılımının saÄŸlanması .

     B-  Anayasanın hazırlanması sürecinde  ilkelerin belirlenmesi ve belirlenen ilkelerin esas alınması

      Anayasanın hazırlanmasında göz önünde bulundurulması gereken birinci husus kapsayıcılıkla ilgilidir. Anayasanın ülkede yaÅŸayan bütün fertlerin hukukunu koruyabilecek, farklılıklarının yaÅŸanmasına zemin hazırlayacak nitelikte olması gerekir. BilindiÄŸi üzere hiçbir toplum mutlak anlamda homojen deÄŸildir. Toplumun genelinden az veya çok farklı deÄŸerlere,inançlara veya baÅŸka niteliklere sahip gruplar da olabilir. Anayasa bu tür grupların da kendi deÄŸerlerine göre yaÅŸamalarına zemin hazırlayabilecek nitelikte olmalıdır.

      Ä°kinci husus ilkelilikle ilgilidir. Anayasanın hazırlanması sürecinde ilkeler yoksa saÄŸlıklı bir metin ortaya çıkmaz. Mevcut Anayasanın yerine yenisini ikame etmek için yapılan çalışmaların hiçbirisinde esas ilkeler belirlenmemiÅŸ ve çeyrek yüzyıldan fazla bir zaman geçmesine raÄŸmen mevcut anayasanın yerine yeni bir anayasa hazırlama giriÅŸimlerinden de umulduÄŸu gibi sonuçlar alınamamıştır.

      Yeni bir Anayasa hazırlama giriÅŸimlerine baÅŸlandığı bu süreçte ÅŸu ilkelerin esas alınması gerektiÄŸine inanıyorum.

Konumu ne olursa olsun hiçbir kurum, kuruluÅŸ ve yönetici “la yüs’el” olmamalıdır. Yönetimin hukuksuz ve kanunsuz icraatlarına karşı yönetilenlere karşı durma, sorgulama ve hesap sorma hakkı vermelidir. En alt kademedeki yöneticiden en üst kademedeki yöneticiye kadar hiçbir birim, kurum ve kuruluÅŸ yöneticisinin dokunulmazlığı ve sorumsuzluÄŸu olmamalıdır.

     Anayasanın bu ÅŸekilde tanzim edilmesi yönetim kademelerinde keyfi davranışları ve zulmü ortadan kaldırır. Katılımcı yönetim anlayışı her kademede saÄŸlanmalıdır ki, keyfilikler azalsın.

      2-Anayasa kısa, öz ve anlaşılır olmalıdır.

      Anayasa kısa yazılmalıdır. Mutlak yasak olması gereken alanlar belirlenmelidir. Böylece özgürlük alanı geniÅŸler ve tartışmalar biter. Bireyin hak ve özgürlükleri “ama”sız, “ancak”sız, “fakat”sız, “lakin”siz belirtilmeli ve öncelikli olmalıdır

      3-Bireyi kurumlara ve dolayısıyla devlete karşı korumalıdır.

      Ülke’de asıl olan “insan” olduÄŸuna göre düzenlemeler bireyi kurum ve kuruluÅŸlara karşı koruyacak ÅŸekilde olmalıdır. Kurum ve kuruluÅŸlar geliÅŸmelere ve ihtiyaçlara göre deÄŸiÅŸen yapı ve esneklikte ve insana hizmet edecek ÅŸekilde tanzim edilmelidir.

     4-Kurum ve kuruluÅŸların iletiÅŸim ve iliÅŸkileri açık olmalıdır.

     Ülkenin yönetiminde karşılaşılan temel sıkıntılardan birisi kurum ve kuruluÅŸların iliÅŸkilerinin ve iletiÅŸimlerinin açık ve net olmayışıdır. Yönetim, güvenlik, denetim ve hizmet için oluÅŸturulan birim, kurum ve kuruluÅŸların ülke insanının refahına katkı saÄŸlamak için olduÄŸu gerçeÄŸi  unutulmadan iletiÅŸim ve iliÅŸkiler belirlenmelidir.

      5-SeçilmiÅŸler atanmışlardan güçlü olmalıdır.

     OligarÅŸik mekanizmaların oluÅŸmasının yollarını tıkamanın temel argümanı seçilmiÅŸlerin ve atanmışların belirlenmiÅŸ sürelerle yönetimde yer almaları ve seçilmiÅŸlerin yetki ve sorumluluklar açısından atanmışlardan güçlü  olmasıdır.

     6- Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi amaçlanmalıdır.

     Ülkenin siyasi ve askeri otoritesini ilgilendirmeyen bütün alanlarda yerel yönetimleri güçlendirecek bir anayasa olmalıdır. Sadece yereli ilgilendiren konularda yerel yönetimler seçimle oluÅŸturulmalı ve tam yetkili kılınmalıdır.

      7- Gelirler sabit ve doÄŸrudan vergilerle saÄŸlanmalıdır

      Ülkenin mali disiplinini zenginler lehine bozan temel unsurlardan birisi “dolaylı vergiler”dir. Anayasa ile bu durumun ortadan kaldırılması öngörülmelidir. Yönetimlerin keyfi isteÄŸi veya kaprisi ile vergilendirmenin önüne geçilmelidir.

      8- Ekonomi ve eÄŸitimde  serbestlik ilkesi kabul edilmelidir.

      Anayasa, hayatın bütün alanlarında rekabeti kolaylaÅŸtırıcı tarzda olmalıdır. TekelleÅŸme ve kartelleÅŸmenin önüne set çekilmelidir. DoÄŸrudan veya dolaylı ekonomik faaliyetlerle eÄŸitimde serbestlik ilkesi temel olmalıdır.

      9-Ülkenin insanlarının tamamını ilgilendiren konularda referandum öngörülmelidir.

      Ülke insanının bütününü doÄŸrudan ilgilendiren ve etkileyen bütün konular ile baÅŸka ülkelerle yapılacak savaÅŸ ve diplomatik olarak verilecek imtiyazlar konusunda mutlaka doÄŸrudan demokrasinin temel unsuru olan halk oylaması öngörülmelidir.

     10- Denetimsiz yönetim olmamalıdır.

     Denetimsiz yönetim olmaz gerçeÄŸinden hareketle her kademe ve türdeki yönetim birimleri ve yönetenler ÅŸeffaf denetime tabi tutulabilmeli ve yetkilerinin kullanılmasından sorgulanabilmelidir. 

     Sonuç

     Ülke insanın hayatını kolaylaÅŸtıracak, mutluluÄŸunu arttıracak ve ülkenin geliÅŸerek milletler camiasında çok daha etkin olmasına zemin hazırlayacak bir Anayasaya acilen ihtiyaç bulunmaktadır. Yeni Anayasa hazırlıkları sürüncemede bırakılmamalıdır.

     Tarihi fırsat ve imkanı deÄŸerlendiremeyen, katkı saÄŸlamayan bütün siyasi ve sivil gruplar  sorumludur.

                                                                              Yrd. Doç. Dr. Veysi ERKEN