Son rakamlara göre, cari açık yine rekor kırdı. Yıllık bazda, 30 milyar dolara yaklaÅŸtı. Bizden,  5 kat Büyük bir ekonomiye sahip Ä°talya ile yarışıyor ve yıl sonuna kadar onu geride bırakarak, dünya 6. lığına oturması bekleniyor!
       Cari açık, bu yılın ilk yedi ayında % 46 artmış. Bu pek çok ekonomisti, köÅŸe yazarlarını korkutuyor. Sadece bu deÄŸil, büyüme de endiÅŸelendiriyor. Gariptir, insanlar büyüyelim isterken, onlar aman ha % 4-5 büyüme iyidir, üzeri -cari açığı daha da arttıracağı için- tehlikelidir uyarısı yapıyor! Krize doÄŸru gidiyoruz demeye getiriyor ama ihtiyatlı davranıyorlar! Niye çekiniyorlar? Çünkü, nasıl oluyorsa, sürekli artan cari açık bir ÅŸekilde finanse ediliyor. O kadar belirsizlik var ki, kimse ÅŸifre uyduramıyor! Belirsizlik, kırılganlıkla yan yana gelince ihtiyatlı olmaktan, ortaya konuÅŸmaktan, hem nalına hem mıhına dokundurmaktan baÅŸka yol kalmıyor. Aksi halde, karizmayı çizdirmek var.

       Bu tutumu aÅŸmak isteyen kimi arkadaÅŸlar ve kimi strateji kuruluÅŸları, 2001 krizine iliÅŸkin göstergeleri- analizleri yeniden inceledi ve net-hata noksan kalemi denilen, kaynağı belirsiz para giriÅŸini ciddi takibe aldı. Türkiye’nin 9-10 milyar dolarlık bir açıkla bile yeniden krize sürükleneceÄŸi, mesela 2004 yılı için, kriz tahminleri bile yapıldı. 2005 Eylülü için benzer öngörülerde bulunuldu. Ama, görüldüÄŸü üzere pek iÅŸe yaramadı.
       Ekonomistlerin korktukları kadar, ekonomik kurumlarımızın başındakiler korkmuyorlar. Aksine çok rahatlar! 3 ay önce, Mayıs-Haziran’ da kıyısından döndükleri kriz tedirginliÄŸini atlatmışlar, topluca uçaklara dolmuÅŸlar, geceliÄŸi 700 dolara ulaÅŸan otel fiyatlarına da aldırmadan Singapur’a, IMF-Dünya Bankası Yıllık Ortak Toplantısı’na gitmiÅŸler. Sn Babacan, Hazine MüsteÅŸarı, Merkez Bankası BaÅŸkanı, BBDK yetkilileri kalabalık bir heyetle, 15-23 Eylül tarihlerinde arasında yapılan toplantılarda, konferans ve panellerde ülkemizdeki yatırım ortamını anlatacaklar ve uluslararası yatırımcıların ÅŸikayetlerini not alacaklar. Birde, ücreti mukabili katılabildiÄŸiniz, IMF seminerlerine katılıp, ekonomi öÄŸrenecekler!
       Ne gerek vardı bunca yolculuÄŸa, yorgunluÄŸa deÄŸer mi, daha geçen ay biriniz Londra da, diÄŸeriniz Brüksel deydiniz, oradan Newyork’a  geçtiniz; sürekli dünyanın bir takım yerlerinde toplantılara katılarak kendinizi helak ediyorsunuz diyeceÄŸim ama bir bildikleri vardır herhalde! Ee tabii ÅŸirket müdürü, aktif hatta pro-aktif çalışmalısınız, muhasebe müdürü babalar gibi satmalısınız, bir yandan da para bulmasınız diye zorluyor.
       Kolay deÄŸil elbet pazarlamacı olmak, elde çanta diyar diyar gezmek gerektirir. Tatil bile yapmaya fırsat olmaz, araya sıkıştırırsınız. Bay Babacan okul yanında, Çıkrıkçılar’dan alaylı olduÄŸu için, bu tutumun 'malı pazara düÅŸürmek' olduÄŸunu bilmeli ama ne yapsın, devir aktif pazarlama devri!
       Latife bir yana, herkesi yanıltan bu rakamlar, niçin krize sebep olmuyor? Normalde, milli gelirin % 3 ünün üzerine çıktığında, risk oluÅŸturması gerekiyor. Bizdeki oran bunun iki buçuk katı, 7 nin üzerinde. Yani, olması gerekenden % 150 daha fazla.
       Yanıt gayet basit: Finanse ediliyor.
       Yani, para-döviz bulunuyor. Peki, parayı kimler veriyor, bunca riski niçin göze alıyor?
% 3 rakamını bulanlar, normal ekonomik ÅŸartlarda, normal iÅŸleyiÅŸ içerisinde, bu oranın üzerine çıkıldığında cari açığın finanse edilemeyeceÄŸini, en azından uzun süreli sürdürülemeyeceÄŸ ini öngörüyorlar. Ya, onların hesabı-kuramı yanlış ya normal olmayan bir ÅŸeyler var?
       Oranın doÄŸruluÄŸunu mu tartışmaya açmak, yoksa normal olmayanı mı aramak gerekir? Bu soru gerekli çünkü, otuz seneden beridir ama özellikle son dört yıldır ABD de çok ciddi açıklar veriyor, son rakam 869 milyar dolar-oran % 6.6. Ä°spanya’da bizden yüksek, % 8.3.
ABD nin ciddi açıklar vermesine, diÄŸer büyük ekonomilerin göz yumduÄŸu, aksi halde genel dünya ekonomisinin, 2000 den sonra baÅŸ gösteren durgunluk eÄŸiliminin derinleÅŸeceÄŸi biliniyor (resesyon). Önlem olarak, döviz rezervlerini tedricen dolardan euroya dönüÅŸtürmek isteyen, Japonya-Çin gibi kimi büyük merkez bankaları, hemen ilk sonuçları alır almaz geri adım attılar. Yani, aÅŸağısı sakal-yukarısı bıyık durumu bir açmaz söz konusu!
       Cari iÅŸlemler açığının en büyük sebebi olarak, dış ticaret açığı (ithalat ve ihracat arasındaki eksi fark) gösterilir. DoÄŸrudur ama eksiktir. Daha doÄŸrusu bize tam uymaz. Biz de iki farklı para piyasası bir arada çalışır. Endüstri (üretim alanı-üretim piyasası), bu piyasanın neredeyse tümüyle dışında yer alır.
        Endüstri-sanayiyi, kendi haline bıraksanız koÅŸacağına emin olabilirsiniz. Sorun, kamunun parasal (mali-finansal) sıkıntısında ve buna baÄŸlı serbest para piyasasının oynaklığındadır. Üzerine, gümrük birliÄŸinden sonra çılgınca artan ithalatı da eklediÄŸinizde asıl sorunu teÅŸhis etmiÅŸ olursunuz. Kırılganlığın ve krizlerin sebebi, sanayi ve ticarette, arz-talep dengesinde deÄŸildir.
        Zaten epeydir, ekonomiden konuÅŸan hiç kimse, üretimden kendi deyimleri ile reel-ekonomiden bahsetmiyordur. Sabahtan akÅŸama deÄŸin açıkladıkları rakamlar, çizelgeler, indeksler, FED faiz artıracak mı, Güney Afrika borsasının durumu, enflasyon.. hepsi para-ekonomisi, borsa-dolar- faiz denklemi üzerinedir.
        Böyle olması son derece normal, küreselleÅŸme çarkına giren geliÅŸmekte olan ülkeler, reel-ekonomilerini bu piyasada faaliyet gösteren yabancı büyük ÅŸirketlere teslim ederler. Onlar, ister gelir burada üretirler, ister söker götürür Asya da üretirler. Ä°htiyacınızı ister Asya dan, ister AB den, ister ABD den ithal ederek karşılarlar. Geriye, hem içerde küçük-büyük rantçılara, hem uluslararası bankerlere (küresel aktör) çok büyük vurgun kapıları açan borç-para piyasası kalır. Bu vurgundan pay kapabilmek de, borsa-dolar- faiz denklemini iyi çözmeyi, hazır formülleri, ÅŸifreleri ve el çabukluÄŸunu gerektirir. Pek çok ekonomistimiz, hem kendileri hem de danışmanlık yaptıkları yatırımcılar için bu görevi üstlenmiÅŸlerdir. Yurt dışı büyük yatırımcılar, hangi ekonomik ve siyasi geliÅŸme karşısında nasıl pozisyon alacak, önemli olan bunu -ikinci seanstan önce- tahmin etmektir. Bu 'aktörler', ülke ekonomisini 'oyun alanı' olarak görürler. Küresel aktörler ise, kendi 'siyasi merkezleri ile beraber oyun kurarlar.'
       Ä°ÅŸte bize ve genel ekonomi kuramlarına uymayan, ekonominin para boyutuna indirgenmesi, oyun alanına çevrilmesi ve borçların çevrilebilirliÄŸ ine kilitlenmesidir. Kamunun sürekli borçlanma ihtiyacı sonucu ödediÄŸi anapara-faizin, dış ticaret açığının çok üzerinde ve bağımsız bir alanda birinci öncelik olarak seyretmesidir. TL dışında, tedavülde serbestçe dolaÅŸan, hesaplarda iÅŸlem gören, tahvil-bono piyasası baÅŸ aktörü dolar, ikinci bir para piyasası oluÅŸturmuÅŸtur. Ancak bu paranın hacmini, arzını ve deÄŸerini belirleme yetkisi-olanağı bizde deÄŸildir. Para piyasasını belirlemesi gereken, hazine-merkez bankası gibi kurumlar özerkleÅŸtirilerek, özelleÅŸtirilerek oyun kuruculara-IMF ye baÄŸlanmıştır.
       Yetki kimdedir? Bu misyon, 'bağımsız kredi derecelendirme -rating- kuruluÅŸlarına' verilmiÅŸtir. Uslu çocuk olursanız, notunuz pozitifte ve A-B li cetvellerde yükselir. Yani dünyaya derler ki, bu ülkeye yatırım yapın, borç para verin, bakın bizde veriyoruz. Mırın-kırın ederseniz, duraÄŸana çevrilir- ÅŸimdilik hareket etmeyin, bekleyin anlamına gelir. Yaramazlık ederseniz, negatife düÅŸürülür ve çıkın talimatı gelir. Tamtam lar çalınır.
Her çıkış, çıkın talimatıyla olmaz. Arada bir karın 'realize' edilmesi gerekir. Kar realizasyonu dedikleri, hesaptaki paranın faizinin, cebe aktarılmasıdır. Öyle ya, eldekiyle cepteki bile bir olmaz der atalarımız.
       Mayıs-Haziran' da yaÅŸanan, aralıklarla olan da budur. Böylece hem kar cebe indirilmiÅŸ, hem de ülke yöneticilerine gözdağı verilmiÅŸ olur. Demoklesin Kılıcı habire tepenizde sallanır durur. Ä°stenen siyasi-hukuki- askeri vb. tavizler, düzenlemeler rahatça alınır.
EÄŸer Mayıs-Haziran' daki dalgalanma, politik-sosyal alana aksettirilseydi ve basında yaygara koparılsaydı, çalkalanma kaydıyla atlatılamazdı.
Toparlarsak, dış ticaret açığı veya cari açık sonucu kriz oluÅŸmuyor. Hemen itiraz etmeyin, burası Almanya yada Fransa olmadığı için, bizde öyle olmuyor demek istiyoruz.
Peki, ne zaman olur?
        Halihazırda, ülkemiz sürekli bir kriz ortamı içerisindedir, sürekli kırılganlık halindedir, üflesen düÅŸecektir. Birileri, bir sebeple size kızacak ve iktidarı sallamak için düÄŸmeye basacak, IMF ve kredi derecelendirme kuruluÅŸları borazanı çalacaktır. Onun haricindeki üflemeler, akord -balans ayarı veya kar realizasyonu içindir.
EÄŸer kızdırmadan devam ederseniz, reel-borç ödeyemez (üretemez-ihraç edemez) duruma düÅŸeceÄŸiniz zamana kadar beklenir. Posanız dahi sıkılmalıdır. Bu aÅŸamada, borçların çevrilmesine gerek kalmamıştır. Pedalı döndürülmeyen bisiklet, üzerindeki ile beraber yuvarlanır.
         Üç, dünya ekonomisinin darboÄŸaza girmesi sonucu, genel bir kriz veya krize gidiÅŸ, ülkemizde krizi tetikler.
         Özetle, bizde ve bizim gibi dolar ithal eden-ekonomisini dolara teslim eden ülkelerde, krize girilmez. Krize düÅŸürülür, sokulur, itilir, tetiklenir deyimleri daha doÄŸrudur. Post-modern mafyavari borsa tetikçiliÄŸi yöntemiyle, arabanız duvara toslar!
Siz, hükümetimiz milletvekillerinin yarısının ABD de ne yaptığını sanıyorsunuz. Gazeteler, Meclisin Yarısı Amerika’da! diye baÅŸlık atarken, adamların günahını alıyor? Onların derdi koltuk yada deliÄŸe süpürülmek deÄŸil, inanın ki tek istekleri var, memleket krize itilmesin!
Yukarıda, ABD nin cari açığından bahsettik. Asya ekonomilerinin fazlaları ve petro-dolarlarla finanse edildiÄŸi genel kabul görse de, Amerika’nın bu açıkları nasıl kapattığı konusunda çok ciddi ÅŸüpheler vardır. Bretton Woods süreci-IMF-Dünya Bankası’nın kurulmasıyla, dolar uluslararası para birimi olarak kabul edilmiÅŸ, devalüasyonlar önlenmiÅŸti. 1960 larda, FED in bastığı para miktarı ile, hazinenin altın stoÄŸu arasındaki fark gün yüzüne çıktı. Tartışmalar 1971 e kadar sürdü, nihayetinde Amerika para basmak için altın karşılığı kuralına uymayacağını ve altın-dolar paritesini kaldırdığını 73 de açıkladı. (Bu mesele, tümüyle ayrı konu.) 
        Mayıs-Haziran' daki mini krizden - %20 civarındaki devalüasyon- sonra, dikkat çeken bir noktada, ithalatta hiçbir gerileme görülmemesidir. Halbuki, doların deÄŸer kazanması, ithalatı pahalı hale getirdiÄŸinden yavaÅŸlama veya eÄŸilimi görülmeliydi. Genel düÅŸüÅŸ bir yana, tüketim malları ithalatında bile artış söz konusudur. Ä°thalatta artış oranı %19.3. Bu durum, ülkemiz ekonomisinin ithalata ne denli göbekten baÄŸlandığının bir baÅŸka iÅŸaretidir.
       DiÄŸer bir konu, açıklanan verilere göre, ilk kez özel sektörün dış borcunun olaÄŸanüstü büyüyerek, kamu borcunu geçmiÅŸ olmasıdır. Bu oldukça tehlikeli bir durum. Hatırlarsanız, 2001 krizi sonrası pozisyon açığı (döviz yetersizliÄŸi) bulunan pek çok banka battı, döviz cinsi borcu olan bir sürü iÅŸletme iflasa sürüklendi, el deÄŸiÅŸtirdi. Ama sanayi, genel olarak büyük yaralar almadan atlattı ve kısa zamanda toparlandı. Kriz, mali-kriz (daha çok siyasi operasyon) olarak kaldı.
       Her ne kadar, bu paranın önemli bölümü kamu finansmanına aktarılıyor olsa da, TL ye çevrilen bölümü ve geriye kalan kısmı, kur artışlarına karşı -bütün- özel sektörü ciddi ÅŸekilde tehdit ediyor. Kur artışının, faiz oranını aÅŸması dışardan borçlanan özel sektörü sıkıntıya sokacak, daha üstünde artışlar dökülmesine neden olacaktır. Çok daha ciddi artışlar olması halinde -ki olası görmemek gerekir-, tarihimizde ilk kez özel sektör kaynaklı kriz yaÅŸanabilecektir. GidiÅŸin özel sektörün parça parça dökülerek, el deÄŸiÅŸtirmesi ÅŸeklinde olacağı daha akla yakındır. “Kural olarak, yatırımcılar için en iyi satınalma fırsatı kriz ortamlarında ortaya çıkar.”
       Peki sizin gördüÄŸünüzü, niye baÅŸkaları görmüyor, koskoca profesörler- ekonomistler ve hatta baÅŸbakan öyle söylemiyor diye sorarsanız, 1- Bir kısmı görüyor ama derdi bizimkiyle aynı deÄŸil. Onların derdi riski görüp, borsa-faiz-dolar denkleminde nereye yatırım yapılması gerektiÄŸini hesaplayıp, danışmanı oldukları yatırımcılara bilgi vermek ve bizzat kendi yatırımlarını yönetmek. Bunları gün boyu TV lerde seyrediyoruz. 2- Bir kısmı gerçekten görmüyor, ülkemiz ekonomisini kitaplardan öÄŸrendikleri gibi yorumlamaya çalışıyor, haliyle dış etkileri göz ardı ediyor. ÖrneÄŸin, Almanya ekonomisi gibi anlamaya ve açıklamaya çalışıyor. 3- DiÄŸer bir kısmı görüyor, ama bu sistemden baÅŸka bir sistemi mümkün görmediÄŸi için, çözümü yine burada arayarak çuvallıyor. 4- Sayıları azda olsa, aynen böyle söyleyenler, radyo-tv-gazetelerd en size ulaÅŸamıyor.
        Bu iÅŸler, bu kadar basit olamaz demeyin. Ekonomi denilen ÅŸey, evinizin-iÅŸyerinizin ekonomisinden- bütçesinden çok farklı deÄŸildir. Sadece biraz daha karmaşık ve sıfırları bol halli olanıdır. Özü aynıdır. Ä°ki temel esasa oturur: Denk bütçe ve dış ticaret dengesi. Ekonomiyi düzeltmek için, mucide-derviÅŸ e ihtiyaç yoktur. Zor olan, üretimi ve dolayısıyla gelirleri artırıcı doÄŸru ekonomik kararların alınıp-uygulanabilmes i, kısıtlı gelirlerin nereye sarf edileceÄŸi yani paylaÅŸtırılmasındaki tercihtir. Aslen, siyasi duruÅŸumuzu belirleyende budur.
Ä°ktidarlar, geliri üretim üzerinden artıracak kararlar alamadıkları için, adaletsiz vergilere-zamlara yüklenmektedirler. 
        Böyle olduÄŸu halde, hiç olmazsa kısıtlı bütçe gelirini halka daha adil paylaÅŸtıracak yerde, elinde avucundakine göz dikerek, 'rantiyecilere' aktarmaktadırlar. 2005 yılı bütçe gerçekleÅŸmelerinde, yatırımlara harcanan para ile, faiz giderleri bunu net olarak göstermektedir. Faiz hariç harcamalar toplamı, 110.636 milyar YTL iken, bunun 13.499 milyar YTL si yatırımlara (mal-hizmet alımları) gitmiÅŸ, faiz gideri olarak 45.679 milyar YTL ödenmiÅŸtir. Yani faizcilere, yatırımın 3.5 katı transfer edilmiÅŸtir.
       Buna sebep, kendi partilerini finanse edenleri, dış siyasi merkezleri ve küresel bankerleri, iktidarın dayanağı olarak görmeleridir.
Siz-biz yani halk, ancak biz iktidara getirir yada düÅŸürürüz diyemedikçe, bunu gösteremedikçe böyle sürüp gitmesine mahkumuz demektir.
Daha kötüsü, buÄŸday-pirinç- pamuk-kömür ithal eder duruma düÅŸtüÄŸümüzden, 70 cente muhtaç olursak veya bir savaÅŸ çıkarsa, bu kez kuyrukta bekleyeceÄŸimiz maddenin, benzin yada sanayaÄŸ olmayacağıdır.
Fahri YURTSEVER 21.Eylül.2006  

http://www.kenthaber.com/Arsiv/Haberler/2006/Eylul/26/Haber_168450.aspx

Forwarded Message Attachment--
To:
From:
Date: Fri, 7 Dec 2007 22:53:28 +0200
Subject: [baldakituzum] Cari Açık Alarm Veriyor-mu?