YOLSUZLUK EKONOMÄ°SÄ° II        

                                              RACÄ° DURCAN

    
    Böyle bir ÅŸeyin yasalar nezdinde mümkün olmadığını biliyorum. AB uyum yasaları doÄŸrultusunda deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ kanunlarla, borcu olan insanı borcunu ödemediÄŸinden dolayı mahkûm edemiyorsunuz. Bu insani deÄŸilmiÅŸ. Ama alacaklarını alamayıp kendi borcunu da ödeyemeyerek iflas eden onurlu bir tüccara intihardan baÅŸka seçenek bırakmamak insani oluyor! Gerçi bir batılının ödeyemediÄŸi borcundan dolayı intihar etmesi herhalde en son aklına getireceÄŸi ÅŸeydir

Belki bu nedenlerle gündeme gelmiyordur oralarda. Onlar için tamam da bize ne oluyor ki aynı yasaları birebir kabul edip uygulamaya koyuyoruz?

    Piyasalarda her zaman iyi niyetle kar peÅŸinde olanlar kadar, kötü niyetliler de bulunur. Bizim piyasa ekonomimizde bu ikisini ayırt edecek mekanizma mevcut deÄŸildir. Kötü niyetli oyuncular piyasanın iÅŸleyiÅŸini bozarak zincirleme bir çöküntü meydana getirebilirler. Ödemeler zincirinde meydana gelen bir kopukluk, borcuna sadık iyi oyuncuları da etkiler. Piyasaların ÅŸimdiki iÅŸleyiÅŸ ÅŸekli kötülüÄŸe pirim vermektedir. Åžöyle bir örnekle açıklayayım: Bir iÅŸ yeri açmaya karar verdiÄŸinizde en az iki ortakla bir limited ÅŸirket kurabiliyorsunuz. Ticaret odasına, belediyeye ve maliyeye ÅŸirketinizin kaydını yaptırmanız yeterlidir. Kayıt yaptırırken dikkat ettikleri ÅŸey; mesleki yeterliliÄŸiniz ve bazı ÅŸekli ÅŸartlardır. Mesela ticaret odası, belediye ve maliye sizin daha önce kimseyi dolandırıp dolandırmadığınızı araÅŸtırmaz Aidatınızı, verginizi ödediÄŸiniz sürece bu kuruluÅŸlarla başınızın derde girmesi söz konusu deÄŸildir. Birisi sizin ne kadar güvenilir bir firma olduÄŸunuza dair bilgi almak istese buralardan öÄŸrenebileceÄŸi bir ÅŸey yoktur. Firma adının tescil edilip edilmediÄŸini yani gerçekte böyle bir iÅŸletmenin var olup olmadığını öÄŸrenebilir. Åžekli ÅŸartları yerine getirdiÄŸiniz sürece rahatsız edilmezsiniz. Åžirketiniz kurduktan sonra baÅŸka iÅŸletmelerden mal ya da hizmet alır borçlanır; mal satarak alacaklı olursunuz. Åžirketin müdürü, ÅŸirket hesaplarından istediÄŸi kadar parayı çekip istediÄŸi alanda kullanabilir. Åžirket borcunu ödemediÄŸinde, kanuni sorumlu ÅŸirketin yetkilisidir. Åžirketin mali sorumluluÄŸu ÅŸirketin mal varlığıyla sınırlıdır. Yani ÅŸirketin borcundan dolayı, sorumlu kiÅŸinin ÅŸahsi malı alıkonulamaz. EÄŸer kötü niyetliyseniz ÅŸirketin bütün gelirlerini kendi ÅŸahsınız adına geçirebilir, borçlarınızı ise ödemezsiniz. Bu durumda alacaklıların takibinden kurtulmanız kolaydır. Üçüncü ÅŸahıslara olan borcunuz, önünüzde engel teÅŸkil etmeden hayatınıza devam edebilirsiniz. Mesela Ä°stanbul piyasasına borçlandınız ve piyasadan yeterince mal çektiÄŸinizi düÅŸündünüz. Åžirketi kapatır baÅŸka bir ÅŸehirde yahut semtte baÅŸka bir isim altında açarsınız Bu aslında bir katilin estetik ameliyatla yeni kimliÄŸe bürünmesinden baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Yeni ÅŸirketinizle hiçbir ÅŸey olmamış gibi hayatınıza devam edersiniz. Kimsenin size daha önce nerede olduÄŸunuzu, birilerine borcunuz olup olmadığını sorma hakkı yoktur. Ancak belediyeye, maliyeye ve ticaret odasına borcunuz olmamalıdır.  Onları kapatmadan hiçbir iÅŸiniz görülmez. Bu borçlardan kurtulmak mümkün deÄŸildir. Ölseniz, varisleriniz ödemek zorunda kalır.

    Kanunların bu ÅŸekilde düzenlenmiÅŸ olması devleti, belediyeleri ve meslek kuruluÅŸlarını kurtarıyor. Onların alacakları asla batmıyor. Fakat piyasa oyuncuları, alacaklarını tahsil edemiyorlar. Çünkü iÅŸini gücünü bırakıp alacaklı olduÄŸu ÅŸahsın üzerinde bir kıymet yakalaması lazımdır. Borçluyu icraya verdiÄŸinizde ÅŸahsın elinde mal ve para varsa alabiliyorsunuz. Yoksa iÅŸ sizin yeteneÄŸinize kalıyor. Paranızı alamadığınızla kalmıyor, icra masraflarını da siz ödüyor ve bir kat daha cezalandırılmış oluyorsunuz. Alacağınız küçük bir ÅŸeyse lanet olsun deyip bırakıyorsunuz. Alacağınız, bunu diyemeyecek kadar büyükse iÅŸ de büyüyor, cinayete kadar varabiliyor. Gazetelerde bu tür haberlere sıklıkla rastlıyorsunuzdur. Adalet dağıtan bir sistemin insanları çözümsüz bırakmaması gerekir. Adalet, suç iÅŸlendikten sonra onu cezalandırmak deÄŸildir. Adalet insanı suç iÅŸlemeye yöneltmeden yaÅŸamasını saÄŸlamaktır. Üreten, vergi veren, kendi çoluk çocuÄŸuna bakan ve baÅŸkaca bir amacı olmayan insanların kötü niyetli kiÅŸilere yem olmasının önüne geçilmelidir. Devlet nasıl ki kendi alacağını kimsede bırakmıyorsa en az bu ÅŸiddette tüccarların alacaklarının peÅŸine düÅŸmelidir. Hatta bu,  kendi vergi alacaklarından da önemlidir. Aslında onun teminatıdır da. Ödemeler bozulduÄŸunda bundan etkilenmeyecek bir mekanizma mevcut deÄŸildir. Maliye bunun dışında kalamaz. Alacaklarını tahsil edemeyen tüccarın iÅŸ kapasitesi; dolayısıyla ödediÄŸi vergi küçülür. Devlete olan borcunu da ödeyemez, kaçmanın yolunu aramaya baÅŸlar. Masa başında kanun vaaz edip, uymayanları içeri atmak çözüm deÄŸildir. Önemli olan uygulanabilir ve vatandaşın iÅŸini kolaylaÅŸtıracak düzenlemeler getirmektir. Hırsızlıktan baÅŸka tüm yoları kapatmışsanız, cezası istenildiÄŸi kadar ağır olsun onun yapılmasını engelleyemezsiniz. Ä°nsanlar sadece cezaların ağır olmadığından dolayı katil ya da hırsız olmuyorlar. Büyük çoÄŸunluk, bilinçli ya da bilinçsiz kötülüÄŸe doÄŸru itiliyorlar.

    Piyasaların düzgün iÅŸlemediÄŸi, esnafının iÅŸ yapmaktan, mal satmaktan korkar hale geldiÄŸi bir ülkede iÅŸlerin iyi yürüdüÄŸünü sanmak boÅŸ bir hayaldir. Ticaret yasaları yeniden ele alınmalı ve uygulamalar düzenlenmelidir. Kanunlardan kurulan aÄŸ, iyi niyetlileri deÄŸil; kötüleri yakalamalıdır. Piyasada kötü oyuncuya izin vermeyen bir sistem hâkim olmalıdır. Devlet nasıl kendi alacağını kimsede bırakmıyorsa, vatandaşın alacağını da kimsede bırakmamalıdır. Adaletten bahseden bir devlet için bu elzemdir. Mal canın yongasıdır demiÅŸ atalarımız. Bazılarının kanunların güvencesi altında, diÄŸerlerinin malını rahat rahat yiyebildiÄŸi bir ülkede huzurdan bahsedilemez. Birçok kötülüÄŸe beÅŸiklik eden bir bataklıktır bu. Ä°ÅŸletmeler alacaklarını kolay tahsil edebilmeli ki büyüsünler, istihdam yaratsınlar.

    Benim ilk etapta aklıma gelen ÅŸey, meslek kuruluÅŸlarınca bir bilgi bankası oluÅŸturulmasıdır. Bir firmanın geçmiÅŸi temizse, hakkında bir ÅŸikâyet olmamışsa güvenli olduÄŸu düÅŸünülebilir. Kayıtlar sadece firma bazında deÄŸil; ÅŸahıs bazında da tutulmalıdır. Günümüzde bir ticaret karşılığı aldığınız çek sahibi hakkında ilgili banka bilgi vermekten kaçınmaktadır. DoÄŸru bilgiyi verdiÄŸinde MüÅŸterisinin kendisiyle çalışmayacağını düÅŸünmekte, alacaklı aleyhine kendini korumaya yönelmektedir. Bunun karşılığı olarak sattığınız onca malın bedeli, bir ÅŸeye yaramayan bir kağıt parçası oluveriyor. Bankalar bunca kötülüÄŸün aracı olamamalı, her isteyene hem de sorumluluk gerektiren ÅŸekilde yazılı belgelerler bilgi vermelidirler. DiÄŸer önemli nokta piyasada açık hesap çalışmanın önüne geçilmelidir. Åžirket kuruluÅŸunda verilecek bir ödeme kartıyla olabilir bu. Konunun uzmanlarının ÅŸimdi benim aklıma gelmeyen kolay bir çözüm yolu bulabileceklerine inanıyorum.

    Yeter ki istensin. Yeter ki kötüleri deÄŸil; iyi oyuncuları korunmak hedeflensin.