Bu oyunu piyasaların iÅŸleyiÅŸ tarzına benzettiÄŸimden hatırladım, maksadım unutulmaya yüz tutmuÅŸ bir oyunu yeniden canlandırmak deÄŸil. Piyasalar aynı mantıkla iÅŸliyor. Elinize geçen bir miktar parayı (taÅŸ) dağıtmaya baÅŸlıyorsunuz (ödemeler). Oyundaki kuyular  piyasadaki diÄŸer oyunculardır. Siz kuyulara dağıtıyorsunuz fakat her seferinde ambara da (vergi dairesi ve bankalar) bırakıyorsunuz. Oynama sırası gelen her oyuncu aynı ÅŸeyi yapar.  Oyun bir süre devam ettiÄŸinde ambarlar ÅŸiÅŸer, elinizde oynayacak taÅŸ kalmaz. Bu durumda oyun sona erer. Oyunun sürebilmesi için ya ambarı baÅŸaltmanız yahut hariçten taÅŸ (para) bulmanız gerekiyor.

    Bu konuyu ATO baÅŸkanı Sinan Aygün, geçmiÅŸ yıllarda yaptığı bir basın açıklmasıyla gündeme getirmiÅŸti. Piyasaya yeni giren bir oyuncunun, kurallara uygun oynaması durumunda 5 yılın sonunda kazanmak bir yana, sermayenin de sıfıra çıkacağını teknik rakamlarla izah etmiÅŸti. Aradan geçen zaman zarfında bu sözününü unutmuÅŸa benzer beyanatlarını okuyoruz. Geçen hafta yapmış olduÄŸu basın açıklamasında ülkedeki vergilendirilmemiÅŸ kazancın rakamsal boyutuyla ilgili demeci gözünüze çarpmış olmalı. Bir esnaf kuruluÅŸu baÅŸkanının vergi dairesi baÅŸkanıymış gibi; üstelik daha önceki kanaatinin tersini açıklayarak gündeme gelmesi ilginçtir. Böylesine rahat açıklamalar ancak bir iÅŸyeri iÅŸleterek vergi vermenin zorluÄŸunu görmeyenler tarafından yapılabilir. Ä°ÅŸgal ettiÄŸi makamı; aidatlarını topladığı esnafın tercihine deÄŸil, böylesi açıklamalara baÄŸlı olduÄŸunu düÅŸündüÄŸündendir belki...

     2003 seçimlerinden sonra piyasalarda hergeçen gün daha çok hissedilen bir canlanma olduÄŸu doÄŸrudur. Fakat bu canlılığın halka zenginlik olarak yansımadığı ortadadır. YaÅŸam standartında gözle görülür bir farklılık izlenmediÄŸi bir yana, borçlu sayısı, borç miktarı, ödenmeyen çek-senet ve kredi tutarındaki artış dikkat çekicidir. Ä°yiye giden bir ekonomide halkın gittikçe zenginleÅŸmesi gerekmez mi? Göze gelir farkları da kredi borçlarına baÄŸlamak gerekiyor sanırım. Ev, araba ÅŸeyleri alanlar borçlanarak baÅŸarabilmekteler bunu. Yani fark olarak gördüÄŸümüzü gerçek zenginlik diye tarif etmek yanlış olacaktır.

     Halkın tüketim alışkanlıkları ve yaÅŸam ÅŸekli hızlı bir deÄŸiÅŸim içindedir. Eskiden insanlar borçlanmayı, borçlu kalmayı ve borç alarak bir iÅŸe atılmayı, gurur meselesi yaparak uzak dururlardı. Günümüz toplumunda borcu olmayan reÅŸit insan kalmadı. Bu haliyle Amerikan yaÅŸan tarzının tam olarak bünyemizie girdiÄŸini söyleyebiliriz. Birtek mortage’ımız eksikti, o da geldi, tamama erdik.

      2003 seçimleriyle iÅŸbaşına gelen iktidarın ilk yaptığı icraatlardan biri, toplumun en yoksul kesimine önemsenecek bir miktar yardım yapmasıydı. Bunu bir sembol olarak algılayıp gelecekten umutlanmıştım. Yeni gelenlerden toplumun en dibindekilere bir yakınlık mesajıydı. Aradan geçen zaman bu düÅŸüncemi haklı çıkarmadı. Yanıldığımı düÅŸünmemin birkaç nedeni var. Bunlardan birincisi, halkın büyük bir çoÄŸunluÄŸunu rahatsız eden kooperatifler kanunun olduÄŸu gibi durması, halkın kooperatif zulmüne halen açık olmasıdır. Bir diÄŸeriyse bankaların karlarını katlayarak devam etmeleridir. Bir ekonomide en yüksek karı, hiçbir ticari faaliyeti olmayan kurumlar elde ediyorlarsa, o ekonominin sonu çöküÅŸtür. Elimde rakamsal veriler yok ve yazımı bu rakamlara boÄŸup okunmaz hale getirmek niyetinde deÄŸilim. Fakat herhangi bir banka ÅŸubesinin yıllık kazancının bir tirilyon eski lira civarında olduÄŸunu biliyorum. Ülkemizdeki banka ÅŸube sayısını düÅŸününüz. Ticaret yapmayan, halka para satarak kazanan bu kuruluÅŸların bu kadar büyük karlar elde etmesi normal midir? Kazandıkları paranın büyük kısmını (kurumlar vergisi olarak) devlete öderler. Geri kalan kısmını ise hiçbir yatırıma yöneltmeden sermaye artırımı olarak kasalarına atarlar. Kazanç olan kısım ÅŸimdi karlarına kar eklemnin bir aracı olarak sermayelerine ilave edilmiÅŸtir. Bankaların birbiriyle karlılık ve iÅŸlem hacmi rekabeti içinde olduklarını biliyoruz. Bankaların kazandıkları her kuruÅŸ piyasadan çekilerek atıl kalmış para demektir. Bir esnafın elinde olsa yatırıma dönüÅŸecek olan para, bankanın kasasına sermaye artışı olarak kilitleniyor. Bankaların yeni yatrımlar için sermaye imkanı saÄŸladığını söyleyenler olacaktır ancak bu sadece büyük holdingler için söz konusudur. Küçük yatırımcının bankaya borçlanarak iÅŸlerini geliÅŸtirmesi neredeyse imkansızdır. Böylece para sadece zenginler arasında dolaÅŸan bir imkan olarak kalmaktadır. Halbuki bizim gibi küçük müteÅŸebbislerin çoÄŸunlukta olduÄŸu ülkelerde daha farklı bir politika izlenmesi gerekirdi. Bankaların iÅŸlevi 2003’de baÅŸlayan yeni dönemde de deÄŸiÅŸmemiÅŸ oldu. Devleti besleyen büyük arterlerden biri olarak kalmaya devam ediyorlar. Banka kredileri bu ÅŸekliyle, zor durumda olanları ferahlatmak için deÄŸil, bu zorluktan yararlanıp daha büyük karlar elde etmek içindir. Yapısı itibariyle böyledir. Devlet bu duruma seyirci kalır, düzeltmeyi düÅŸünmez. Çünkü hazineyi beslemektedirler banka ÅŸubeleri.

    Turgut Özal öncesi dönemde insanlar ticaret yapacakları zaman birbirinden borçlanırlar, bankalara asla baÅŸvurmazlardı. Bankayla faiz iliÅŸkisi içinde olmak, toplumda en kötü bilinen iÅŸlerle birlikte anılırdı. Özal sayesinde(!) önce borsamız oldu. Banka kapılarından içeri girmeyen halk bir anda borsa oyuncusu olup çıktı. Birkaç kademede yapılan büyük vurgunlarla halkın yastık altı birikimlerini götürdüler. Eskiden çok bilmiÅŸ ekonomistler sık sık yastık altında duran paranın ekonomiye kazandırılmasından bahsederdi. Kimsenin beceremediÄŸi fakat hayalini kurduÄŸu ÅŸeyi ilk cuma namazı kılan cumhurbaÅŸkanımız becerdi. Åžimdi yastık altından bahsedilmiyor, çünkü boÅŸaldı. Kimseden borç alınamıyor çünkü yok. Bankalar ise sadece ödeyebilecek olanlara borç veriyorlar. Böylece büyük iÅŸletmelerin önü temizlenmiÅŸ oluyor.

     Ülkemiz insanları ömür boyu çalıştıkları halde baÅŸlarını sokacak bir ev sahibi olamamaktadır. Modern zamanları kutsayanlar, tarihin her döneminden daha çok temel haklarımızdan uzaklaÅŸtırıldığımızı görmezden geliyorlar. Tarihin hiçbir döneminde bir barınak ve gıda maddesine sahip olmak bu kadar zor olmadı. YaÅŸamsal önemdeki ÅŸeyler hergeçen gün daha çok zorlukla halkın eline geçiyor. Bunun sebebi artan nüfus vs. deÄŸildir. Kapitalist ekonomik anlayış, insanın en temel maddelere sahip olmasını zorlaÅŸtırarak kar hanesini artımaya bakmaktadır. Sözü mortage yasasına getirmek istiyorum. Batılı zengin ülkelerde uygulanan ve ev sahibi olmayı kolaylalaÅŸtırdığı iddiasıyla ülkemize getirildi bu düzenleme. Fakat ÅŸu haliyle bankaların karlarına kar eklemekten baÅŸka bir iÅŸe yaramayacaktır. Eline para geçen her insan zaten önce kredi kartı borcu ve diÄŸer taksitlendirilmiÅŸ borçları için bankalara cebini boÅŸaltmaktadır. Åžimdi bir de katlanarak ÅŸiÅŸirilmiÅŸ ev fiyatlarını ödemek için gidecektir. Kira olarak ev sahibine; oradan da bakkala, markete gidip orta halli kesim içinde dolanan para da bankaya gidecek ve piyasalar kavrulacaktır. Sonuçta ev sahibi olacağı umuduna kapılan halk, bir kat daha fakirleÅŸecektir. Ev sahibine minnet etmek istemeyenler her ay bankanın zaten ÅŸiÅŸkin kasalarını doldurmaya devam edecekler. Bu konunun çok daha basit çözümünün düÅŸünülmemesi, bankaların zenginleÅŸtirilmesini tercih etmekten kaynaklanmaktadır. Halbuki ÅŸehirlerin etrafındaki geniÅŸ araziler imarlandırırılıp, alt yapı götürülse; insanımız buralara çok kolay kendi evini yapabilir. Banka kredileri bunlar için verilse halkın refah seviyesini artırcağından ekonomiyi gerçekten canlandırır. Bu kadar kolay bir çözüm yolunu böylesine dolanbaçlı hale getirip insanımızı daha fazla borç batağına saplamak ancak uluslaraarsı büyük sermayenin düÅŸüncesi olabilir. Halkın yanında görmeyi umud ettiÄŸi sistem, dolaylı olarak kendini de güçlendirecek bu yolu tercih etmiÅŸ; yanlış yapmıştır.

     Bu ÅŸekilde hareket etme mecburiyetleri mi var? GloballeÅŸme denilen ÅŸey bu mudur? Bütün dünya birbirine entegre olurken aksi yönde karar almak mümkün deÄŸilmi? Büyük sermaye tüm haÅŸmetiyle yaÅŸam damarlarımıza çökerken çaresiz boyun mu eÄŸeceÄŸiz? Hangi nitelik ve inançla gelirseniz gelin karar alıcı mekanizmaya direnilemeyecek mi? Öyleyse mücadele ne içindir? Uluslararası sermayeye tam bir teslimiyetle boyun eÄŸecek, fakir halkın son kuruÅŸunu da onlara yedireceksek varlığımızın anlamı nedir?

      Ülkemize motor sektör inÅŸaattır. Büyük inÅŸaat iÅŸleri devletindir. Devlet, inÅŸaat iÅŸlerini ihale yöntemiyle dağıtır. Ä°hale yasalarının deÄŸiÅŸtirilerek daha ÅŸeffaf hale gelmesiyle piyasaların rahatlayacağını umuyorduk; tam tersi oldu. Haksız yoldan elde edilen yüksek kazancın engellenmesiyle millet adına yapılacak yatırımların müreffeh bir toplum ortaya çıkartacağını bekliyorduk. Åžimdi devletten iÅŸi alanlar yüksek kırımlardan dolayı çok zor para kazanmaktalar. Zor kazanan müteahhid, taÅŸeron firmalara da çok düÅŸük fiyatlarla iÅŸ vermekte. Onlar da zarar etmemek için bunu iÅŸçi ücretlerinden yahut piyasaya olan borçlarını ödemeyerek çıkartıyorlar. Devlet kasasında kalan paradan halka bir fayda yok. Memur, iÅŸçi maaşında artış olarak geri dönmemektedir. Böylece piyasaya can veren sıcak para iyice derine inmekte, ticari hayatı öldürmektedir. Kara para denilen kanunsuz paralar ÅŸimdi daha zor giriyor piyasaya. Böylece ambar ÅŸiÅŸmekte fakat oyuncuların elinde taÅŸ kalmamaktadır. ‘Kuyu oyunu’nu devlet kazanacaÄŸa benzer. Fakat kazandığını dağıtacak bir yöntem bulamazsa oyunun yeniden baÅŸlama ihtimali yok.

     Aslında yüksek miktarlarla ambarı ÅŸiÅŸirmek ve sonra dağıtmak yanlış bir yöntemdir. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde müteÅŸebbis yaratmak için bu yapıldığında zararlı olduÄŸu görüldü. Çünkü birileri bunun tadını alıp ambara dadanarak normal oyun oynamayı tercih etmemktedir. Vergi oranları düÅŸürmek en etkili ve adil yöntemdir. Böylece zavalı insanların kazancını zenginlere meze etmemiÅŸ olursunuz