OSMAN  FURKAN                                    

                     Eskimalatya (Battalgazi İlçesi)’nın  kadim bir yerleşim merkezi olduğu bilinmektedir. Malatya’nın şu anda bulunduğu merkez, Eskimalatyalıların bahçeleri ve yazlıklarının bulunduğu Asbuzu bölgesidir. Harputta karargahı bulunan Hafız Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu, 1838 yılında  Karargahını Eskimalatya’ya taşımıştır. Ordu 1838-1939 yıllarını Eskimalatyada  halkın evlerinde geçirdiğinden şehir halkının bir kısmı iki sene Asbuzudaki yazlıklarında yaşamıştır. Ordunun ayrılmasını müteakib halk yıpranmış evlerine dönmiyerek Asbuzu da kalmıştır. Zamanla civardan gelen insanlarla yeni bir merkez, yani şimdiki Malatya kurulmuştur. Yeni Malatya Osmanlının son döneminde Maraş Sancağından Elazığ  

sancağına bağlanmış ve Cumhuriyetin ilk yıllarında 20 Nisan 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanununun  89. md. uyarınca Elazığ’dan ayrılarak İl yapılmıştır. 
             
               Malatya’ya  Cumhuriyet  döneminde  çeşitli  yatırımlar yapılmaya   başlanmış; 1925’te Tütün Atölyesi açılmış,1930’da Demiryolu  bağlanmış, 1936’da Sümerbank  Fabrikas’ ı ve  1939’da da Sigara Fabrikası  hizmete açılmıştır. 1954 yılında Şeker Fabrikası kurulmuştur.

                Demiryolu ve erken dönem  sanayi yatırımları dolayısıyla şehir cazibe merkezi  haline  gelmiş  ve bölgeden ciddi  nüfus almıştır. Özellikle Elazığ, Adıyaman, Sivas ve Bingöl gibi komşu illerden göç almıştır. Ancak anılan göçün, kent  merkezlerinden  olmayıp  kentlerin  kırsalından olduğunu vurgulamak gerekir. Malatya bugün de göç almaktadır. Ancak bu göç daha çok  Doğu ve  Güneydoğu bölgesindendir.

                .Cumhuriyetin İlk yıllarından itibaren de göç  vermektedir. Bu göç  kentin   merkez  ve ilçelerinden ağırlıklı olarak İstanbul, Bursa, İzmir ve Adana illerine veya Türkiyenin  her iline gerçekleşmektedir. Malatya  göç konusunda  gözü kara ve yürekli insanların kenti. Aynı zamanda teşebbüs  kabiliyetleri  yüksek  insanların şehri.Dünyanın her yerinde Malatyalı kolonilerle karşılaşmak mümkün. Bir şeyi de  atlamamak gerekir. 44, 044, 444 plakalı nerede araç  görürseniz Malatyalı olarak sahip çıkabilirsiniz. Böylesi  bir ortak tutkuya, belki de mensubiyet  şiarı olarak bakmak gerekir. Ayrıldıkları şehirleriyle bağlarını canlı olarak sürdürürler; yazları  kentin nüfusu dikkat çekici olarak artar.

                Kentin yerli nüfusunun  göçle kentlerinden ayrılmaları  kentin sosyo-kültürel  hayatını  etkilemiştir. Bugün kentin sosyo-kültürel yaşamını  kentin aldığı göç nüfusu üretmektedir. Kent merkezinde yaşayan nüfusun dörtte birinin  Malatyalılardan oluştuğundan hareketle 2000‘li yılların ortalarında – Malatyada  MALATYALILAR   YARDIMLAŞMA VE   DAYANIŞMA Derneği- adında  ilginç  bir dernek kurulmuştur. Kozmopolit  sosyal ve kültürel  yapısıyla Malatya çok dinamik bir kent, canlı bir ticari hayatı var, adeta bölgenin ticaret merkezi.. Bir başka faktör de şehrin ana ulaşım aksı üzerinde bulunmasıdır. Ülkenin kuzeydoğusunun  güneye, doğu ve güneydoğusunu batıya ulaştıran yol, Malatya’dan geçmektedir.

                Şehrin kültürel hayatını tanımlamak için- doğunun batısı, batının doğusu- denilmektedir.Bu durum   kentin sosyo-kültürel  hayatına ve üretilen araçlarına bakıldığında  ve bölge kentleriyle mukayese edildiğinde çarpıcı olarak görülmektedir.7 günlük  gazete, 3 haftalık gazete,8 aylık dergi, 15 yerel  radyo ve  2’si uydu 4’i de yerel  olmak üzere  6 tv. yayını kentin kültürel  canlılığının göstergelerindendir.Yukarıda vurgulanan Cumhuriyetin kuruluş yıllarında  gerçekleştirilen  ulaşım ve sanayi  yatırımları ve  İsmet  İnönü’nün  Malatyalı  olması, Cumhuriyetin amaçladığı sosyo-kül türel değerlerin   değişim ve dönüşümü  bölge kentleri arasında  Malatyalılar tarafından belirgin olarak benimsenmiştir. 1970’li yılların ortalarına kadar Malatya muhafazakar CHP’li kent olarak bilinmektedir. Malatya’nın  sivil toplum örgütlenmesi, örgütlü muhalefet kültürü, muhalif bir dile sahip olmasında, batılı değerlerle Cumhuriyetle birlikte tanışması  ve bunu sosyo-kültürel ilişkilerine taşıması  unutulmamalıdır.  
    

              70’li yılların ikinci yarısından itibaren siyasal duruşunu  büyük oranda  muhafazakar  sağ  partiler  lehine  değiştiren Malatya’nın bu değişiminde (M. Said Çekmegil'in yakın arkadaşları) Korkut Özal ve Turgut Özal’ın etkisi vurgulanmalıdır. Yine aynı dönemde yerel  din anlayışına muhalif bir din anlayış ve kültürünün  kentin düşünce dünyasına  kattığı zenginlik  de gözardı edilmemelidir. Anılan dini anlayış çok kısa zamanda Ülkenin ilgili çevrelerince paylaşılarak adeta bir ekole dönüşmüştür: Malatya, (Çekmegil) ekolüne...

                                                                                                               OSMAN  FURKAN