Malatya Yöresinden Güldeste  

                                

                                                         Selahaddin Çekmegil

“Atı alan Üsküdar’ı geçti,” lafının hikayesinde Malatya’nın da küçük bir rolü var: Bizans ve Malatya arasında gidip gelerekakınlar yaptığı dönemde Malatyalı Battal Gazi, bir grup askeri ile Kız Kulesi’ne baskın yapar ve kaçırdığı hazineleri sandallarıyla Üsküdar’a getirir. Oradan da atına atlayıp yoluna devam eder. Tekfur, bu haberi alınca hemen sahile gelir. Ahali olayı anlatmakiçin kendisine, “Atı alan Üsküdar’ı geçti,” der. Böylece, bu laf çokbilinen bir tabir olarak dilimize yerleÅŸir:

Sularında boğazın, hemen dalıp da giden,
Üsküdar’ı geçti mi, atı alıp da giden?
Görmedin bilemedin, adı Battal Gazi’dir,
Cenkleri dilden dile, ÅŸimdi birer mazidir.

Kız Kulesi’nden aldı; hazine ki Tekfur’un,
Malatya’ya mı gömdü? Onu tarihe sorun...
Zaman saklı ilimdir, keşke bir ele gelse,
Kız Kulesi ışıldar, tarih ki dile gelse...

HubuÅŸ gızın söyleyecekleri var!
Gelin ve kaynana anlaşmazlıklarının doğurduğu
hikayeler Malatya’da meÅŸhurdur. Selahaddin
Çekmegil’in “HubuÅŸ Gız KonuÅŸuyor” adlı ÅŸiirinde
Hubuş kız, torununa gelininin tembelliğinden,
iş yapamıyor oluşundan ve gezme sevdasından,
Malatya şivesi ile yakınmasına şahit oluyoruz.

Åžiirden bir kesit:
Torunu çığırdım, möktup için;
OÄŸlum gel eline bi galem al,
Ä°çim sızlar için için...
De ki; bizim gelin tembel belli...
Ben de yoÄŸurt ÅŸorvası içtikten kelli,
Çamaşırları soydum,
Gazzige suyu koydum.
Gelinimiz ne iÅŸ yapar ne güç,
Gezer de gezer...
Bilesin çok gezenden insan bezer.

Ä°kramı bol, lezzeti bal…
Malatyalılar da ikramı sever. Sevdiklerini her fırsatta
küçük lezzetlerle mutlu etmeyi kendilerine görev bilirler.
Beraber paylaşılan her anı tatlandıran ikramların neşesini
kalemi ile anlatan ÅŸairlerimiz, ÅŸu dizeleri kağıda dökmüÅŸ:

ÇiçeÄŸi rengarenk, alı al olur
BöceÄŸi ki arı, petek bal olur
İkramı bal kaysı, canım Malatya
Gelene sözleri, gitme kal olur.

Malatyalıların yemek duası
Yemekleri lezzetli ve çeÅŸitlidir Malatya yöresinin.
Yemeklerini metheden bir de duası vardır:
Ela eyyühel ümmetül zerde
Kaburgadır şifa derde
Pirinç pilavı bulduÄŸun yerde
Kaşıkla ha kaşıkla

Ela eyyühel ümmetül dolma
Gözün yum kulağın salla
Getirin bize bir tabak dolma
Yuvarla ha yuvarla

Ela eyyühel ümmetül nevruz
Biz uzak yerlerden geliruz
Getirin bize bir tabak karpuz
Bıçakla ha bıçakla

KuÅŸaktan kuÅŸaÄŸa nefis tarifler…
Kündübeg’in meÅŸhur yemeklerinden biridir analı kızlı
köftesi. Bu yemek ilginç ismini, anne ile kızın yemeÄŸi
birlikte yapmasından alır. Ä°rili ufaklı köftelerden
oluÅŸan, sulu bir yemektir. Ä°çli köfteyi anne hazırlarken
kızı ise yuvarlayarak ÅŸekil verir. “Kız anadan öÄŸrenir
sofra düzmeyi, oÄŸlan babadan öÄŸrenir çarşı gezmeyi”
atasözü, bu hikayede hayat bulur.

Gayfe Fincanında Şiir
MiÅŸmiÅŸ dolu yöremiz
Ne güzeldi töremiz
EÅŸgileme ekmeÄŸi
Belki bir gün hep yeriz.

Sofra kurmak bir iÅŸti
Elde olan çöp ÅŸiÅŸti
Bekletmeyin yemeÄŸi
Analı kızlı pişti.
Tarhana çorba evcek
Gel zemheride içek
Vardır komşu emeği
KomÅŸulu yere göçek...

Malatya’nın göz bebeÄŸi; Tecde…
Yurdumuzun güzelliklerini, doÄŸasını ÅŸiirleri
ile anlatan ÅŸairimiz Arif Nihat Asya, Malatya
Lisesi’nde müdürlük yaptığı dönemde "Çırmıghtı"
ilçesine baÄŸlı Tecde’den etkilenip ÅŸu dizeleri bir
araya getirmiÅŸ:

Pembem, yeÅŸilim, tadım, kokum müjde benim...
Altın yemişiyle dalları secde benim...
Diller derler ki: ‘Malatya’nın göz bebeÄŸi’
Yaz kalbine ey yolcu, adım Tecde benim.

Åžiirle Sözlenen Malatya
                            
Utanma Pazar,                                       

DostluÄŸu bozar    

Karnın tok ola,                                                  
Sırtın pek ola. 

                               
Tarhana tartar,                           

Karnını yırtar.   

                     

Bütünü bölmez,
Yarımı yemez.

DüÅŸmemiÅŸ daldan,                         
Ne bilir haldan. 

                             
EÅŸeÄŸi sattık,                                   

Belaya çattık.

                                 
Tencere tava,
Herkes bir hava.

Yerde duruyor
GöÄŸe gürlüyor.

Hu desen veli,
Ha desen deli.

Bir yılanın Malatya macerası…
Çırmıktılı bir adam ile bir yılanı, “Bakalım ne olacak,”
diyerek aynı çuvala koymuÅŸlar. Bir süre sonra yılanın
çuvaldan çıktığını fark etmiÅŸler. Yılan, “Çırmıktılı
beni soktu,” demiÅŸ ve kaçmaya baÅŸlamış. Peki,
hikayenin devamında ne olmuÅŸ? Yılan geri dönmüÅŸ
ve Çırmıktılının bulunduÄŸu çuvala geri girmiÅŸ.
Görenler, ”Ne oldu?” diye sormuÅŸ. Yılanın cevabı,
“Hiç sormayın, karşıma bir Kündübegli çıktı.” olmuÅŸ.