yetersiz olacağı öngörüsü ile ciddi bir verim düÅŸüne neden olacaktır. Yağışların beklenenin altında % 40 düzeylerinde gerçekleÅŸmesi baraj ve göletlerin kapasitelerinin altında dolması önümüzdeki birkaç ciddi su sorunu yaÅŸayacağımızı ÅŸimdiden gösteriyor. Bitkilerde deÄŸil, hayvancılık, balıkçılık hepsi temiz su tüketimine dayalı geliÅŸtiÄŸi için verim ve kalite düÅŸüÅŸleri yaÅŸanacaktır. Bu da gıdaların fiyatlarının ciddi biçimde artacağını gösteriyor.

Pekâlâ, neden yağışlar azaldı?
Yağışların düzensiz olmasının nedeni nedir?
Kuraklığın pratik karşılığı ve anlamı nedir?
Verim düÅŸüÅŸüne neden olacak doÄŸal olaylara karşı ne tür önlemler alınabilir?
Ä°lkim deÄŸiÅŸimleri ile yağış düzensizliÄŸi arasında bir iliÅŸki var mı?
Ä°klim bilimcisi deÄŸilim ancak toprak bilimcisi olarak iklim deÄŸiÅŸimlerinin önemli nedenlerinden biri toprak yönetimine baÄŸlı geliÅŸtiÄŸi için konuya sürülebilir tarım ve karbon yönetimi ekseninde soruna bütünsel bakabiliriz.

'Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Önlenmezse Felaketler Gelir'
Son yıllarda çoÄŸumuzun ilgisini çeken sıra dışı ÅŸiddetli yağış, fırtına ve diÄŸer atmosferik etkilerin sayısının artığı görülüyor. Kasım 2013 yılı içinde Suudi Arabistan’da aşırı yağış nedeniyle kent içindeki tünel ve alt geçitlerin su basması nedeniyle trafik duru. Çok sayıda ölü olduÄŸu belirtildi. Birçok evin alt katlarını su bastı. Ä°talya’nın Sardunya Adası’nı vuran “Kleopatra” kasırgasından dolayı en az 16 kiÅŸi yaÅŸamını yitirirken bölgede nehir yataklarındaki yapılaÅŸma ayrıca çok sayıda ev iÅŸyeri ve arabanında zarar görmesine neden oldu. 1 Kasım 2013’de Haiyan tayfununun saate 310 km hızla Filipinleri vurması ile 20 binden fazla kiÅŸinin ölmesi ve kaybolması bir milyondan fazla insanın evsiz kalması gerçeÄŸi bir kez daha ikil deÄŸiÅŸimlerinin insan ve doÄŸa üzerinde ciddi etki yaratığını hissettik.
 
Dünyada sıcaklığın artığı, denizler üzerindeki sıcaklığın daha fazla olduÄŸu, atmosferde daha fazla su buharının bulunduÄŸu bunun sonucu ani yağışların ve sellerin artığı istatistiksel olarak artıyor. Uzmanlar okyanuslar ve denizler üzerinde yaÅŸanan sıcaklık farkının fırtınalara neden olduÄŸu ve gittikçe de sık sık fırtınaların yaÅŸanacağını belirtiyorlar.
 
En azından Afrika kaynaklı yüksek basınç etkili iklim deÄŸiÅŸimleri Türkiye’de sellere, hortuma neden oluyor buna baÄŸlı erozyon ve çölleÅŸme riski artıyor. Kuraklığa, erozyona ve çölleÅŸme tehlikesine açık bir ülke olarak ülkemizin bu konudaki mekanizmaları temel bilimler ekseninde çalışması gerekiyor. Bu konuda daha çok bilimsel araÅŸtırmanın yapılması kaçınılmaz.
 
Ä°klim DeÄŸiÅŸimlerinden En Çok Etkilenen Ülkemizde Konuya Önem Verilmiyor
BoÄŸaziçi Üniversitesi'nin 150. yıl etkinlikleri kapsamında Hükümetler Arası Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) BaÅŸkanı ve Teri Üniversitesi Rektörü 2007 yılında Nobel Barış ödülünün sahibi olan Dr. Rajendra Kumar Pachuari, Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi, Enerji-Çevre adlı panele katılarak açıklamalarda bulundu. Dr. Pachuari, iklim deÄŸiÅŸiklikleri hakkında açıklamalarda bulundu. Dr. Pachuari, iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi önlenemezse, birçok felaketin gelecekte dünyayı olumsuz etkileyeceÄŸini ifade etti. Dr. Pachauri, konuÅŸmasının ana temasını Ghandi'nin "Yanlış yolda ilerliyorsan hızının hiçbir önemi yoktur" sözü oluÅŸturuyor.  Bu söz, "DoÄŸru yolda ilerliyorsan, hızın önemlidir” diyebiliriz.  Günümüzün en önemli sorunu iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi ve doÄŸanın insan eliyle sonunun hazırlanması. Dr. Pachuari, iklim deÄŸiÅŸiklilerinin olumsuz etkilerinde insan faktörlerinin fazla olduÄŸunu söyledi. Pachuari, "Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸiyle karbondioksit artacak ve bu fotosentez için çok önemlidir. Tarım üzerine olumsuz etkisi olacaktır. Afrika'nın bir takım ülkelerinde tarımsal verimlilikte yüzde 20 oranında bir düÅŸüÅŸ yaÅŸanacak. Tarımsal etkinlik azalırsa insanlar gerekli gıdayı bulamayacaklar. DiÄŸer bir etkisi de gıda güvenliÄŸidir. Gıda güvenliÄŸi tehdit altına girebilir. Dünya nüfusu bugün 7 milyar en kötü projeksiyonla 2050 yılında 9.5-10 milyar olacağı (OrtaÅŸ, 2013) ve bu durumda bugün ki gıda üretiminin %70 daha fazla üretilmesi gerekecektir. Milyonlarca insan sel felaketleriyle karşı karşıya kalacaktır. Bir takım sektörler iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinden etkilenecek. Nem ve fırtınalar özellikle turizm sektörünü etkileyecektir. Ä°klim deÄŸiÅŸiklilerinin olumsuz etkilerinde insan faktörlerinin etkisi fazla." ÅŸeklinde konuÅŸtu.
Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸinin olumsuz özelliklerini azaltma hakkında da bilgi veren Pachuari, "Yenilenebilir enerji bizi kurtarabilir. Yenilenebilir enerji ile çalışan araba üretmek içi yatırım yapmamız lazım. Alt yapımızı geliÅŸtirmemiz lazım. Bunun için de politikalar üretmeliyiz.

Neden Bu Kadar Çok Ä°thalat Yapıyoruz?
Türkcell’in davetlisi Türkiye gelen Eski ABD BaÅŸkan yarımcısı Al Gore toplantıda yaptığı konuÅŸmasında global ekonomi ile ilgili de deÄŸerlendirmelerde bulundu. Gore’e göre “Türkiye ekonomisi çok iyi durumda ama cari açık sizin için ciddi bir tehlike. Neden bu kadar çok ithalat yapıyorsunuz anlamıyorum” diyor.  Türkiye’nin enerjiye çok para harcadığını ve bunun cari açık olarak geri döndüÄŸünü belirten Gore, “GüneÅŸ enerjisini deÄŸerlendirmek açısından eÅŸsiz nimetlere sahipsiniz. Rüzgâr enerjisi potansiyeliniz bazı bölgelerde çok yüksek” olduÄŸunu belirtiyor. Günümüzde deniz suyunun ısınıyor olması kuzey yarım kürede buzulların erimesi okyanusların su seviyesinin yükselmesi sıcaklık derecelerinin yükselmesi artık an be an ölçülmektedir. 27 Eylül 2013 tarihli basına yansıyan ilgiler BirleÅŸmiÅŸ Milletler Hükümetler Arası Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Paneli'nin (IPCC) 2013 raporuna göre küresel ısınmanın temel nedeninin, "insan" faktörü olduÄŸunun belirtildiÄŸi raporda küresel ısınmanın "tartışmasız" varlığına dikkat çekiliyor. Ä°sveç'in baÅŸkenti Stokholm'de bir hafta süren ve bilim insanları yanında 195 ülkeden hükümet temsilcilerinin katıldığı konferansta 1950'den bu yana küresel ısınmanın temel nedeni olarak "% 95 kesinlikle" insan faaliyetlerinin etkisi özellikle altı çiziliyor.
2013 IPCC raporunda, sera gazı salınımının devam etmesinin daha fazla küresel ısınmaya ve iklim sisteminde çok yönlü deÄŸiÅŸime yol açacağına dikkat çekiliyor. ICPP 2013 özet raporda deniz seviyesinde görülecek yükselmenin son 40 yılda kaydedilenden daha fazla olacağına dikkat çekiyor.
Sera gazı emisyonları arışı son yıllarda geliÅŸiÅŸ aletler ile an be an ölçülüyor ve görülüyor ki atmosferdeki karbondioksit miktarı artıyor. Bu deÄŸiÅŸimin insan ve doÄŸa üzerinde ciddi bir etkisi var. IPCC raporu, 1950'lerden bu yana iklimde gözlenen deÄŸiÅŸikliklerin birçoÄŸunun "görülmemiÅŸ seviyede" olduÄŸuna ve son 30 yılda dünya yüzeyindeki sıcaklığın giderek arttığı ve 1850'den bu yana -hatta muhtemelen son 1400 yılda- kaydedilenden daha yüksek olduÄŸu belirtiliyor. Scientific Amerikan dergisinde edinilen bilgiye göre son 200 yıldan bu yanan atmosfer sıcaklığı 0.8 0C artmıştır.
Artan iklim deÄŸiÅŸimleri anı ve ağır yağışların yaÅŸmasına sellerin aniden oluÅŸması berberinde sosyal ve ekonomik sorunlara yol açmaktadır. Bu durumda küresel anlamda gıda güvenliÄŸi ve sürdürülebilirliÄŸi tehlikeye girecektir. Ekim 2013 başında Hollanda’da toplanan gıda güvenliÄŸi toplantısında bilim insanları artan nüfus artışı ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin yaratığı baskı sonucu gıda güvenliÄŸi belirsizliÄŸin artığını ve gelecek ile ilgili daha çok kaygılı olduklarını belirtmiÅŸlerdir.
Küresel iklim deÄŸiÅŸimlerinin temelde fosil kaynaklarının yakılması ve tarımsal toprakların dönüÅŸümü ve iÅŸlenmesi olarak görülüyor. Tarımsal etkinliklerin doÄŸru yönetilmesi son yıllarda bir kez daha öne çıkmıştır. Tarımın önemi daha da önemli olmaya baÅŸlandı. Hatta tarımın yeniden üretim sisteminin ÅŸekillenmesi tartışmaya açılması gerekir. Tarımın iklim deÄŸiÅŸimlerinden etkilenmesi ve tarımsal üretimin azalırsa, hem geçim hem hayatın devamlılığı açısında sakıncalı ve ciddi sosyo-ekonomik etkiler yaratacaktır.  Ä°klim deÄŸiÅŸimi yer yer karasal iklim, kuraklık ve erozyonu tetikleyecektir. Sık sık belirtildiÄŸi üzere doÄŸada kar örtüsünün azaldığı ve bunun su eksikliÄŸi yaÅŸanacağı düÅŸünülüyor. Önümüzdeki yıllarda bugün oluÅŸturduÄŸumuz ortamın olumsuz meyvelerini topluyor olacağız. Sera gazının kullanılmasının da azalması lazım. Ä°klim deÄŸiÅŸimlerine neden olan etkenlerin azaltılması için geniÅŸ çaplı bir farkındalık yaratılmalı veya artırılabilir.  Dr. Pachuari, özellikle kuzey ülkelerinde fırtınaların atacağını ve su kaynaklarımızın azalacağını iÅŸaret ediyor Su kaynaklarının azalması insan saÄŸlığını derinden etkileyecektir. Dünyada 1 milyardan fazla insanın açlık ve yetersiz beslenme sorunu yaÅŸamsı, 2 milyar insanın saÄŸlıklı olmayan su tüketmesi nedeniyle gıda ve su güvenliÄŸi sorununu yeniden gündemde tutacak ve daha fazla sorunlar yaÅŸanacaktır.
Deniz seviyelerinin artması deniz kıyılarında (nüfusun %70 kadarı kıyılarda yaşıyor) yaÅŸayan milyonlarca insan sel felaketiyle karşı karşıya kalacak ve yeni göçlerin baÅŸlayacağı mesajını da oluÅŸturuyor. Güney Avrupa gerçekten de tarımsal ürünlerde çok büyük sorunlarla karşılaÅŸacak. Bugün yaÅŸadığımız kuraklık ve önümüzdeki dönemde yaÅŸayacağımız gıda güvenliÄŸi sorunu bugünde sinyal vermeye baÅŸladı. Patates, pirinç, mercimek ve sebzelerin ÅŸimdiden fiyatları katlanmış gözüküyor.

Hepimiz Bu Durumdan Sorumluyuz
Ä°klim deÄŸiÅŸimleri ile ölüm oranları da artacak. Çünkü insanlar felaketlerle karşılaÅŸacak. Dünyada iklim deÄŸiÅŸimleri son 150 yılda etkinliÄŸini iyice hissettirmeye baÅŸladı. Kuraklık, sel, yangınlar bütün hepsi iklim deÄŸiÅŸimlerinin doÄŸrudan ve dolaylı etkileri olabilir. Ancak iklim deÄŸiÅŸimlerinin etkileri artık durulamayacak boyuta ve bazı önlemler ile etkisi azaltılabilir. Etkinin devam etmesi durumunda ileride geniÅŸ insan kitlelerinin hareketliliÄŸi yaÅŸanabilir.
YaÅŸana bütün geliÅŸmeler ve doÄŸanın bozunumu hepimizi sorumluluÄŸa davet etmektedir. YaÅŸananlardan ve ICPP 2013 raporunda belirttiÄŸi gibi % 95 oranından insan sorumludur ve Dünyayı daha fazla kirletme hakkımız olmadığını düÅŸünüyorum. Bilim dünyasının sık sık tekrarladığı gibi üretim iliÅŸkilerini tarımsal yönetimi ve üretim yanında yaÅŸam alışkanlığımız ve tavırlarımız tekrar gözden geçirmeniz gerekiyor. Dr. Pachauri iklim deÄŸiÅŸimlerindeki kırılma noktasına yavaÅŸ yavaÅŸ geldiÄŸini belirti ve "Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi geleceÄŸin deÄŸil ÅŸimdinin sorunu" olduÄŸunu belirtiyor ve diyor ki, "Bunun tek sorumlusu da insan." Yani hepimiz sorumluyuz bu durumdan diyor. Dr. Pachauri’ye göre atmosferdeki karbondioksit emisyonunun 1970-2004 yılları arasında yüzde 80 seviyelerinde arttığı yönünde. Yapılması gereken fosil yakıtların kullanımının sınırlandırılması, yeÅŸil alanlarının geniÅŸletilmesi. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması önerilebilir. Ancak ne yazık ki Tüketici ve Ä°klim Koruma DerneÄŸi baÅŸkan yarımcısı Önder Algedik’in basına yansıyan demecinde bilimsel olarak kiÅŸi başına atmosfer salınması gereken sera gazının 1990- 2011 yılları arasında 2 tondan 5.65 tona çıktığını bununda kömür, doÄŸalgaz ve petrole dayalı enerji politikasından kaynaklandığını belirtti.
Norveçli bilim insanı Jorgen Randers küresel anlamda sürdürülebilirlik konularını uzun zamandır Dünya çapında yazarak anlatıyor. En son yazdığı “Gelecek 40 yıl için küresel bir öngörü” adlı kitabında geleceÄŸe yönelik olarak küresel anlamda ekonomi ve zenginlik üzerinde deÄŸil insanının mutluluÄŸunu gündeme alan bir sürülebilir yaÅŸamı önermektedir. Sanırım amacımız artık para pula dayalı kalkınma rakamlarından çok insan ve doÄŸa eksenli bir yaÅŸamı öngörmemiz daha geçekçi olacaktır. Ä°nsanlığın ve dünyanın sürdürülebilir saÄŸlığı için doÄŸal kaynaklan korumak ve doÄŸru yönetmek ve geleceÄŸi kaybetmemek için çevre ve iklim deÄŸiÅŸimlerine daha fazla bütçe ayırmak zorundayız. Hatta askeri harcamadan önce hepimizin geleceÄŸini düÅŸünmek zorundayız. Yoksa her ÅŸeyimizi kaybedebiliriz.
Sonuç olarak ülkemizde her ÅŸey çok ÅŸiddetli bir süreçten geçiyor. Kuraklık, su sorunu bir bütün olarak canlılığı zorluyor. Önümüzdeki dönemlerin beklenenden daha zor geçeceÄŸini gösteriyor. GeliÅŸmiÅŸ ülkelerde bu konular bilimin en sıcak tartışma ve araÅŸtırma konuları. Çok yoÄŸun olarak çiftçilerden konuya iliÅŸkin açıklama beklenmektedir. Açıkçası söylenecek tek konu devletin, tarım bakanlığının ÅŸimdiden ciddi bir planlamaya gidilmesidir. Ancak öyle gözüküyor ki ÅŸimdilik ülkemizde siyasetin ısısı doÄŸanın ısınmasından daha etkili görülüyor.   Bir sonraki yazıda kuraklık ve gıda güvenliÄŸi konusunu iÅŸleyeceÄŸim.
                                                                                                                       16 Ocak 2004, Adana