Buna cevabı sert oldu. Ä°kna edici olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Dedi ki; “Biz BM üyesiyiz. Bizim ABD ile büyük iliÅŸkimiz var. ABD’yi sevdiÄŸimizden deÄŸil, ancak Rusya’ya olan korkumuz bizi Amerika’yla büyük bir iÅŸbirliÄŸi yapmamıza sevk ediyor. Ä°srail’i tanımamız her iki örgütü yani hem ABD hem BM’yi çok memnun etmektedir. Ä°srail’i tanımamıza raÄŸmen tanımamız maslahatgüzarlık seviyesindedir. Ä°sraille olan ticaretimiz demin bahsettiÄŸiniz Yunanistan’ın onda biri kadardır. Yalnız sevgili kardeÅŸim eÄŸer Ä°srail konusunda konuÅŸmamızı istiyorsan Arap-Ä°slam konusunu konuÅŸalım o zaman. Arap liderlerle oturup Ä°slami sorunları dile getirmeye hazırım. Ä°srail meselesi, Kıbrıs Meselesi, KeÅŸmir Meselesi… vs. Bir müzakere yöntemi olarak bu konuları açık ve pozitif bir ÅŸekilde konuÅŸabiliriz.”

Ona dedim ki; “Bu hususta en önemli ÅŸey Mısır Devlet BaÅŸkanı Cemal Abdunnasır’la buluÅŸmamızdır.” Birkaç gün sonra onunla buluÅŸmaya giderken, ben dönüÅŸ yolundayken konuyu Cemal Abdunnasır’a getirdi ve ÅŸöyle dedi: “Libya’da senin ve Kral Ä°dris’in de bulunduÄŸu bir ortamda Cemal Abdunnasır’la buluÅŸup Ä°slam dünyasındaki problemleri masaya yatırmaya hazırım.”

Elbette Adnan Menderes ve Celal Bayar Ä°slam dünyası ile iliÅŸkileri düzeltmek istiyordu. Hatta bunun için asıldılar diyebilirim. Her neyse Cemal Abdunnasır ile ilk buluÅŸmamızdan sonra ona dedim ki; “Cemal kardeÅŸim, Adnan Menderes’le konuÅŸtum. Sizinle ÅŸu ÅŸu konularda görüÅŸmek istiyor…” Ancak Nasır bana bu konuyu sonra konuÅŸalım, dedi. Kibarca ertelemek istediÄŸini gördüm.

Dedim ya bir çeÅŸit kibarca erteleme, bana hayır, demedi. Evet de demedi. Tabii iki üç ay sonra Adnan Menderes’e baÅŸka bir çözüm yolu olduÄŸu söyledim. Ona, “Belki de Cemal Abdunnasır, sizinle Libya dışında baÅŸka bir yerde buluÅŸmak istiyordur.” Adnan bey hemen ÅŸu cevabı verdi; “Ben bizzat Kahire’ye Cemal Abdunnasır’a gitmeye hazırım.”

Bu yüce Allah huzurunda tanıklığımdır. Adnan bey bana, “Senin ya da senden baÅŸka birisinin hazır olduÄŸu bir ortamda, üzerinde anlaÅŸtığımız Ä°slam dünyasındaki sorunları ele alacağız.” Tabii –Allah rahmet eylesin- Cemal Abdunnasır bu konuya erteleyince biz de bu mevzuları bıraktık. Bir fayda görmediÄŸimiz için bunu bir daha konuÅŸmadık. Ta ki 56 yılında SüveyÅŸ Kanalı millileÅŸtirilinceye kadar. Ben o sırada Ä°stanbul’daydım. –Allah rahmet eylesin- Kral Ä°dris’le birlikte resmi bir ziyaretteydik.

Libya eski Kralı İdris Senusi

Kahire’deki büyükelçiliÄŸimizden acil kodlu ÅŸifreli bir telgraf geldi. O zaman maslahatgüzarımız Vehbi el-Buri idi, kendisi ÅŸu an Bingazi’de, kendisine bu konuyu sorabilirsiniz. Telgrafta ÅŸöyle yazıyordu: “Devlet BaÅŸkanı Cemal Abdunnasır beni makamına çağırdı, ÅŸunu söyledi; Bu mesajı filan adama (beni kastediyor) ulaÅŸtır, ben senin Türklerle iyi iliÅŸkilerinin olduÄŸunu biliyorum. Ä°ngiltere’de bir konferans düzenlenecek. Hatırlarsanız bu konferans 16 AÄŸustos 1956 yılında Londra’da yapılmıştı. Ä°ngiltere, Fransa ve Ä°srail ile SüveyÅŸ Kanal’ından dolayı Mısır’a saldırmıştı. Tabi Ä°ngiltere bu konferans ile uluslararası destek arıyordu. Türkiye esas ülkelerden biri, sözleÅŸmeler, kanal sözleÅŸmesi Türkiye’de yapılmıştı, hilafet döneminde, ÅŸöyle umuyorum, en azından tarafsız kalmalarını umuyorum…” Tabii ben durumun zor olduÄŸunu gördüm.

Karmakarışık duygular içindeydim, Kral Ä°dris’e sordum dedim ki böyle telgraf var… Biz de o sırada Cuma namazı için Eyyüb Camii’ne gidiyorduk. Ä°dris Senusi bana dedi ki; “Mısır’a yardımcı olman Ä°stanbul’da Ebu Eyyüb el-Ensari Camii’nde namaz kılmaktan daha önemlidir.”

Yine de tereddüt ettim ve dedim ki efendim, bence özel bir silah kullanmam lazım. Bana nasıl bir silah bu? Dedim ki bu çabanın sizin adınızla, sizin desteÄŸinizle olmalı, davetinize icabet ederlerse müteÅŸekkir olursunuz. Bana sadece ÅŸunu söyledi; “Benimle oynuyor musun? Ne yaparsan yap. Yeter ki Mısır’a yardımcı ol.”

Aynı akÅŸam Adnan Bey’i aradım, boÄŸazda bulunan Dolmabahçe Sarayı’nda buluÅŸmak üzere anlaÅŸtık. Cuma günü saat 10’da anlaÅŸtık. Adnan Menderes, DışiÅŸleri Bakanı ve DışiÅŸleri Bakan Vekili, bir tarafta da bizim Kahire büyükelçimiz-Allah rahmet eylesin- Ali Es’ad el-Caribi ki kendisi en deneyimli diplomatlarımızdan biridir, vardı, kardeÅŸi DışiÅŸleri daimi vekili Süleyman el-Caribi, benimle birlikte Maliye Vekili Abdunnasır Åžagluf ve adını ÅŸu an hatırlamadığım baÅŸka biri daha vardı, ve uzun bir görüÅŸme yapık siyasi hayatımın en zor konuÅŸmalarından biriydi bu. BoÄŸazdaki görüÅŸmemiz tam 5 saat sürdü.

ZorluÄŸu ÅŸu; her alanda bize karşı olan bir devlete nasıl yardımcı olmamızı istersiniz? O zaman BaÄŸdat Paktı krizi patlak vermiÅŸti, Türkiye ve Mısır arasındaki iliÅŸkiler en kötü dönemindeydi. Tüm yollardı denedim. Sonunda ona ÅŸunu dedim; “Bakınız, Adnan Bey, size ilk baÅŸta bu sözü söylemek istemezdim, ancak ÅŸu an bir yol ayrımına gelmiÅŸ durumdayız. Bu giriÅŸim Kral Ä°dris Senisi’nin sizden bir talebi ile gerçekleÅŸiyor. SenusiliÄŸin size yönelik tutumunu yanılmıyorsam hatırlıyorsunuz, Müslümanların halifesine yardımcı olmak için bağımsızlığını tehlikeye atan Libya’nın tutumunu… Bize yardımcı olma sırası, Müslümanlara yardımcı olma sırası sizde.” Bu ÅŸekilde Ä°slami konulara atıfta bulunuyordum.

YumuÅŸamaya baÅŸladı, ancak her ÅŸeyde bir problem çıkarmaya çalışan Türk DışiÅŸleri vekiliydi. Sonunda Adnan bey ona “sus!” dedi. Ondan ÅŸeytan kelimesi dışında bir ÅŸey duymadım…

Adını hatırlamıyorum, ancak ajandamda var. Yani sonuçta Türkiye’yi Mısır’a karşı açık ve gizli bir düÅŸmanlık beslemeden tarafsız kalmasını saÄŸlayacak bir takım ÅŸeylere ulaÅŸtık. Ä°kinci gün uçaÄŸa atladım, Kahire’ye gittim. Durumu Cemal’e bildirdim, çok teÅŸekkür etti…

Adnan Menderes’in Libya ziyareti geldi. O dönemde Cezayirliler silaha çok fazla ihtiyaç duyuyorlardı. Konuyu, Adnan Menderes’in Kral Ä°dris’i Tubrok (Derne)’ta ziyareti sonrasına bıraktım. Ziyafet ve ziyaretlerden sonra akÅŸamüzeri uyumak için Derne’ye gittik. Bize deniz kenarında bir villa hazırlamalarını istedim. Adnan bey ile baÅŸbaÅŸa kalmak istiyordum. BaÅŸbaÅŸa kalınca dedim ki; “Adnan Bey, siz Osmanlı Halifesi’nin haleflerisiniz, bazı Araplar hakkında görüÅŸünüz ne olursa olsun, bu Ä°slami bir meseledir, Müslüman kardeÅŸlerinize yardım etmekten kaçınmanız caiz deÄŸildir. Kaldı ki bu insanlar bir dönem, baÅŸkenti Ä°stanbul olan Ä°slam Ä°mparatorluÄŸunun bir parçasıydılar. Ben, büyük kardeÅŸ Müslüman Türkiye’nin Mücahid Cezayir halkına bu zor günlerinde yardımcı olacağına dair büyük bir ümit besliyorum”

Bunun üzerine Adnan Menderes; bir Müslüman olarak bütün kurumlarıyla tüm Müslüman halklara özellikle de Kuzey Afrika halklarına sempati duyduÄŸunu, bağımsızlık savaşında Cezayir halkının çektiÄŸi acıların tamamen bilincinde olduÄŸunu söyledikten sonra ÅŸunu söyledi: “Türkiye Paris hükümeti nezdinde sürdürdüÄŸü gizli ve iyi niyet giriÅŸimlerinde Cezayir sorunun güç ve kaba kuvvetle çözülemeyeceÄŸini, aksine siyasi çözümlerle ve Cezayir halkının temsilcileriyle müzakere etmekle çözülebileceÄŸini tavsiye ettiÄŸini ve öÄŸütlediÄŸini, bu tür çabaları ABD, Ä°ngiltere ve Ä°talya gibi NATO üyesi ülkelere dostça baskıyı da içine alacak ÅŸekilde artırma ve yaygınlaÅŸtırmaya hazır olduÄŸunu ilave etti.

Dedim ki; “Bütün bu tür iyi niyetli diplomatik çabalardan dolayı size teÅŸekkür ederim. Ancak beni enterese eden bu deÄŸildir. Beni ilgilendiren sizin maddi yardımda bulunmanız” ne demek istediÄŸimi anlamadı.

Dedi ki: “Maddi olarak onlara ÅŸu veya bu kredileri vermemizi mi kastediyorsun…”

Dedim ki; “Hayır, hayır, bunu kastetmiyorum. Benim kasettiÄŸim onlara silah vermeniz, onların paraya ihtiyacı yok, Fransızlara karşı savaÅŸacak silahlara ihtiyaçları var.”

Bundan çok kötü bir ÅŸekilde rahatsız oldu. Yüzünün ifadesi deÄŸiÅŸmiÅŸ, yüzünden hiçbir zaman kesik olmayan gülümsemesi kaybolmuÅŸtu. Adamın ÅŸok geçirdiÄŸini hissettim. Bana dedi ki; “Aziz kardeÅŸim Mustafa Bey, bunun ne demek olduÄŸunu biliyor musun? Bizden bir NATO üyesi olarak baÅŸka bir NATO ülkesine karşı kullanılmak üzere silah vermemizi mi istiyorsun?”

Dedim ki ona; “Adnan Bey, ben Ä°slam hilafetinin halefi Adnan Bey’i istiyorum. Ben biliyorum ki Türkiye en güçlü Ä°slam ülkelerinden biridir. Yüzyıllar boyunca Ä°slam ümmetine liderlik etmiÅŸtir. Fransız kuvvetlerinin eliyle bağımsızlığına kavuÅŸmak uÄŸruna her türlü katliama, sürgüne ve en ağır iÅŸkencelere maruz kalan Müslüman masum Cezayirlilere Türkiye yardım elini uzatmayacak mı? Fransız hem onları HıristiyanlaÅŸtırıyor hem de FransızlaÅŸtırıyor. Toprakları kâfirler tarafından iÅŸgal edilen kardeÅŸlerimize silah vermeliyiz. Bu ikisi arasında fark var.” Bu hususu o kadar vurguladım ki gözlerinin yaÅŸardığı belli oluyordu.

Menderes, Türkiye’nin Cezayir Devrimi’ne maddi herhangi bir yardım verdiÄŸine dair herhangi bir kuÅŸkunun ortaya çıkmasının getireceÄŸi sonuçlardan son derece korktuÄŸunu tekrarladı. Böyle bir durumda Türkiye’nin NATO’dan kovulacağını birkaç kez tekrarladı. Bu büyük Rus tehlikesine karşı Türkiye savunmasının dayandığı temel dayanak NATO’dur.

Menderes’in endiÅŸelerinin gerçek olduÄŸunu hissediyordum. Onu biraz olsun teselli etmeye çalıştım. Ona dedim ki; “Cezayir Devrimi’nin modern silahlara büyük bir ihtiyaç duymaktadır, bu silahlar da sizde vardır.”

Bana dedi ki; “Peki, diyelim ki onlara silah verdik, Fransa bunu ortaya çıkarırsa ne yaparsın?”

Dedim ki ona, “Bu konuyu biz hallederiz. Biz üç yıldır Cezayir’e silah kaçırıyoruz. O zaman da onun üç yıllık ya da o civarda bir süresi vardır.”

Evet… Fransa bizim bu iÅŸe müdahil olduÄŸumuza dair en ufak bir delil bulamadı. Bizim özel bir yöntemimiz vardı. Sonra Adnan bey dedi ki; “Ancak bu silahların üzerinde belli iÅŸaretler var.” Dedim ki, “Biz onları sileriz. Aynı zamanda bize kaçırmak için parça verirsiniz, böylece detaylara girmeye baÅŸladık. Bu silahların detaylı bir listesini size versem siz de bunları kardeÅŸ ülkeniz Libya’ya hediye etseniz, bu durumda Fransa nezdinde herhangi bir kuÅŸku ya da ÅŸüphe uyandıracak bir ÅŸey olmayacak.”

Bunun üzerine Adnan Menderes ÅŸunları söyledi; “Size silah hediye edeceÄŸiz Ä°nÅŸallah… Allah, dinlerini savunmak için ihtiyaç duydukları bu silahları inÅŸallah onlara ulaÅŸtırma konusunda sizi muvaffak eyler. Bizler Türkiye’de yalnızca Libyalı kardeÅŸlerimize silah hediye ederiz.” Ve konunun çok gizli kalmasını vurguladı.

Adnan bey döner dönmez birkaç hafta sonra gemiyle bize silah gönderdi. Biz de onları direniÅŸçilere sızdırdık. Bunların bir kısmını Trablus sokaklarında sergiledik ve fotoÄŸrafladık.

Libya ordusuna verilmiÅŸ Türk silahı demek için…

Tabii bu silahların çoÄŸu onlara gitti, ancak topları vermedik, çünkü bunlar büyük silahlar. Cezayir direniÅŸinin ünlü simalarından olan Ahmet bin Bela da bundan haberdar. Bu arada, Libya’da Türk büyükelçisiyle birlikte silahları sergilerken çekilmiÅŸ meÅŸhur resimlerimiz var.

Libya’ya takdim edilmemiÅŸti, yani Libya’yı bir kamuflaj olarak kullandık.

Yıllar sonra bir gazeteye verdiÄŸim beyanatla ortaya çıktı, tabii kıyamet koptu.

Yanılmıyorsam kitabım çıkmıştı, bana bir gazeteci sormuÅŸtu, Türkiye’den bir gazeteden, Adnan Menderes’in taraftarı bir gruptan beni aramışlardı. Türkiye’ye davet etmiÅŸlerdi beni. Dedim ki, “sayın arkadaÅŸlar bu tarih, olmuÅŸ bitmiÅŸ, ancak…”

Evet, silah desteÄŸi verildi. Cezayir bağımsızlığında Türkiye’nin büyük desteÄŸi var. Bunu gurur duyduÄŸum baÅŸarılardan biri olarak kabul ediyorum…

Çok iyi bir insandı. Onunla ve Celal Bayar bey ile iliÅŸkilerimiz çok iyiydi. Her ikisi de Ä°slam dünyasının sorunları ile ilgilenmek istiyordu. EÄŸer Adnan bey bugün yaşıyor olsa idi, Türkiye 20 yıl daha ileride olacaktı.

Olabilir. Åžu anda Dubai’de ikamet ediyorum. AÄŸustos ya da Eylül ayında bir vesileyle güzelim Ä°stanbul’u bir daha görmek isterim.

Ben teÅŸekkür ederim…