Fikret Ertan/Zaman 
Menderes'in ve Türkiye'nin cesareti 
Bundan yaklaşık 6 yıl kadar önce bu köÅŸede Cezayir KurtuluÅŸ Savaşı'nı desteklemediÄŸi için zamanında çok eleÅŸtirilen, suçlanan merhum BaÅŸbakan Adnan Menderes'in, bu eleÅŸtirileri ve suçlamaları hak etmediÄŸinin artık belli olduÄŸunu anlatan 'Menderes'in cesareti' baÅŸlıklı bir yazı yazmıştım. 

Åžimdi bu yazı yeniden aklıma geldi; çünkü ben bugün CumhurbaÅŸkanı Sayın Demirel'in Cezayir'e yapmakta olduÄŸu resmi ziyareti izliyorum.

Sözünü ettiÄŸim bu eski yazıda Libya eski baÅŸbakanlarından Mustafa bin Halim'in 1993 yılında yayınlanan 'Libya Siyasi Tarihinin Kapalı Sayfaları' adlı hatıratından faydalanmış, bu hatıratta açıklanan gerçeÄŸi aktarmıştım. Åžimdi Cezayir ziyareti vesilesiyle Menderes'in 'Cezayir gerçeÄŸi'ni Halim'in kaleminden bir kere daha hatırlatıyorum. Åžöyle diyor Halim bu konuda: 

"... Zamanın Türk hükümeti BaÅŸbakanı Menderes'in Libya ziyaretini fırsat bilerek kendisiyle görüÅŸtüm... (...) Menderes'i, Melik Sunusi karşıladı ve onu Derne'de ağırladı. Bu arada Cezayir'deki mücahitlere yardım konusunu görüÅŸmek için akÅŸam yemeÄŸini müteakip onunla baÅŸ baÅŸa görüÅŸme imkanı buldum. Bana Türkiye'nin Cezayirli liderlerle anlaÅŸması için Fransa'ya NATO vasıtasıyla baskı yaptığını söyledi. Fakat bunlardan hiçbir olumlu sonuç alınamamıştı. Ben Menderes'ten Cezayirli Müslümanlara maddi yardım ve silah yardımı yapmalarını talep ettim. Bu talebim Menderes üzerinde çok büyük etki yaptı; titrek bir sesle bana, 'Bu sözünüzün ne anlama geldiÄŸini biliyor musunuz? Biz NATO ülkesiyiz. Fransa gibi bir baÅŸka NATO ülkesine karşı savaÅŸmaları için Cezayirlilere silah vermemiz mümkün deÄŸildir.' dedi. Buna karşılık ben de ona Müslüman halkı HıristiyanlaÅŸtırmaya çalışan iÅŸgalci Hıristiyan bir devlete karşı istiklal mücadelesi veren Cezayir'e yardım etmelerinin dini vecibe olduÄŸunu belirttim ve fikirlerimle onu ikna etmeyi baÅŸardım. Vardığımız mutabakata göre silahlar Libya'ya verilecek, sonra da Libya ordusu bu silahları kaçak yollardan Cezayirli mücahitlere gönderecekti."

Sonuçta, merhum Menderes Türkiye'ye döndükten sonra gerekli olanları yapmış ve silahların Libya'ya gönderilmelerini saÄŸlamış; sonra da Libya bunları gizli yollardan Cezayirli mücahitlere ulaÅŸtırmış.

Halim, hatıratında ayrıca Cezayirli liderlerin de Türkiye'nin kendilerine silah yardımı yaptıklarını bildiklerini, özellikle de Ahmet bin Bella'nın bu yardımdan haberdar olduÄŸunu söylüyor ve 36 yıl kendisine sakladığı bu sırrı niçin açıkladığını da ÅŸöyle anlatıyor: "O zamanlar bu sırrı ifÅŸa etmemiz Türkiye ve Fransa arasındaki iliÅŸkilerde bir bomba tesiri yapar. Merhum Menderes'i de çok zor duruma sokardı. Bunun açıklanması için hiçbir olumlu sebep yoktu. Fakat ÅŸu anda, elhamdülillah Cezayir kurtuldu ve maalesef Menderes de vefat etti. Onun için bu sırrı açıklamakta bir sakınca görmedim. Çünkü bu hadise merhum Menderes için, Libya, Cezayir için ve bütün Müslümanlar için bir ÅŸereftir."

Halim bir haksızlığı 36 yıl sonra düzeltmesinden sonra geçen yıl çıkan bir baÅŸka hatırat ta Halim'i doÄŸruladı. Bu hatırat deÄŸerli diplomat Kemal Girgin'in. Sayın Girgin, 'Dünyanın Dört Bucağı' (Milliyet Yayınları) adlı hatıratın 36-37. sayfalarında konuyu ÅŸöyle açıklıyor:

"... Galiba yine yaz aylarıydı. Zeki Kuneralp Bey beni çağırdı ve gizli bir 'Servis notu' dikte ettirdi. Buna göre, bizim silah ve cephane fabrikalarımızın baÄŸlı olduÄŸu Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu'nun elindeki bir kısım hurda malzemenin Libya'ya sevki konusu iÅŸleniyordu. Gereken malzemenin ve geminin saÄŸlanması için tedbirler ve temaslara giriÅŸilmesi ilgili dairelerden isteniyordu. Seneler sonra açık edildiÄŸi üzere, bu 'hurda malzeme' adı altında aslında Cezayir'deki milliyetçilere yardım olmak üzere silah, top ve cephane yollandı. Bunlar önce Libya'ya ve oradan da çöller ve daÄŸlardan Cezayir'e sokulmuÅŸtu. Bu konuda daha önce BaÅŸbakan Menderes ve Libya BaÅŸbakanı Mustafa bin Halim, yaptıkları bir görüÅŸmede mutabık kalmışlardı. Ama bu çok gizli tutulmuÅŸtu. O sıralar Türkiye, Ortak Pazar'a katılma çabasında olduÄŸundan, Fransa tarafından önünün kesilmemesi için bu yardım iÅŸi çok gizli olmalıydı. Hatta, Türkiye, BM'deki bir Cezayir iÅŸi oylanmasında çekimser kalarak Fransa'nın iÅŸine yarayacak bir tutum almıştı. Cezayir bağımsızlığına kavuÅŸtuktan sonra, yöneticileri bu oylama sebebiyle bize yıllarca soÄŸuk davranmışlardır. (Turgut Özal baÅŸbakanken yaptığı Cezayir ziyaretinde, hava alanında Cezayirlilerden bu geçmiÅŸ olay için hemen özür dileyerek, senelerce sonra havayı yumuÅŸatmaya çalışmıştır. Fakat nedense Cezayirliler bizim gizli yardımımızdan hiç söz etmemiÅŸlerdir. Sonra anlaşıldığına göre yardımımız, Libya üzerinden Cezayirlilerin doÄŸu cephesine teslim edilmiÅŸ, o zamanki ÅŸartlarda kopuk bulunan Batı'daki milliyetçilerin bundan haberi olmamış, sonra da unutup kalmıştır. Böylece, bizim çok nazik ÅŸartlara raÄŸmen göze alıp gerçekleÅŸtirdiÄŸimiz riskli bir dostluk jesti, ne yazık ki, güme gitmiÅŸ oluyor. Buna da Türkiye'nin uÄŸradığı bir baÅŸka haksızlık demek gerekiyor."

Bu yazıyla ben hem Türkiye'ye hem de merhum Menderes'e yapılan haksızlığı bir kere dile getirmeye, bunları gidermeye çalıştım. Cezayir'e giderken bunun yapılması ve yazının baÅŸlığının da 'Menderes'in ve Türkiye'nin cesareti' olması gerekiyordu. Öyle de yaptım.