Sebahattin Özden* 
 

Ä°nsanlar özgürlüÄŸün devredilemez bir deÄŸer olduÄŸuna inanmakta ÅŸüphesiz çok haklılar ve ben de bu noktada aynı kanaatteyim ancak “hiçbir zaman için devredilemez olarak” kabul edilen özgürlüÄŸün, bazı durumlarda devredilip devredilemeyeceÄŸi hala belirsizliÄŸini korumaya devam ediyor. Mesela henüz reÅŸit olmamış bir çocuÄŸun tüm hakları velisine bırakılmalı mıdır, bırakılmamalı mıdır? Birçok kiÅŸi yapılabilecek baÅŸka hiçbir çözüm olmadığını düÅŸünerek, bu konuda tüm kanaatin veliye bırakılması gerektiÄŸine inanır. Bugün burada bunun doÄŸru olup olmadığını tartışmak istemiyorum. Belirtmek istediÄŸim husus sadece velinin tasarrufuna terkedilmiÅŸ hakları kullanması nedeni ile velinin suçlanıp suçlanamayacağıdır ve ÅŸüphesiz ki suç, velilerin kendilerine izin verilen sınırları aÅŸmasıyla oluÅŸur. Peki ya bahsi geçen sınırların doÄŸru olup olmadığını yeniden sorgulamak gerekmez mi?

      Galilei örneÄŸi, bir kiÅŸinin doÄŸru söyleyerek bütün dünyanın yanılgıya düÅŸebileceÄŸinin kanıtı olarak tarihte dururken, ben birinci paragrafta bahsettiÄŸim meseleye yeniden dönmek istiyorum. Gazetelerin üçüncü sayfa haberlerine bakacak olursak dünyanın, çocuklarının üzerindeki tasarruflarının sınırlarının belli olmaması sebebiyle suçlanan velilerle dolu olduÄŸunu görürüz ve her nedense buna pek de ÅŸaşırmayız. Hergün onlarca insan çocuklarını okula göndermemekte, kızlarını aşık olmaları nedeni ile hastanelik etmekte, erkek çocuklarının toplumun öngördüÄŸü ve kabul ettiÄŸi cinsiyeti tercih etmediÄŸi için vurmakta. Ä°ÅŸte sorun burada ortaya çıkıyor; acaba velilerin böyle davranmaya hakkı var mı? Buna haklarının olup olmadığını tartışmadan önce, bir hakkın/özgürlüÄŸün muhakkak doÄŸal ya da yapay bir sınırının olduÄŸunu hatırlatmadan edemeyeceÄŸim. ÖrneÄŸin özgürlükçü bir bakış açısıyla, özgürlüÄŸün sınırı baÅŸkalarının özgürlüÄŸünü sınırlamamaksa, sınır belli olduÄŸu için de insanlar çizginin öteki tarafına geçmedikçe yaptıkları hiçbir ÅŸeyden ötürü suçlanamazlar.  

Rapunzel Rapunzel, O Güzel Saçlarını Sarkıtıver! 

Madem iÅŸe öÄŸrendiÄŸimiz doÄŸruları sorgulamakla baÅŸlayacağız, o halde çocukken beynimize dayatılan o masallardan birini inceleyelim; bilinçaltımıza yerleÅŸmiÅŸ masallardan birini, Rapunzel’i!

      Ömrü boyunca ‘beyaz atlı prensini’ beklemiÅŸ ve bu beklentisi gerçekleÅŸmiÅŸ olan Rapunzel, ciddi bir sorunla karşı karşıyaydı. Ona velayet eden Kötü Kalpli Kraliçe, Rapunzel’in ‘beyaz atlı prens’iyle mutlu bir iliÅŸki yürütmesini istemiyordu ve Kraliçe, iÅŸte bu sebepten ötürü ‘kötü kalpli’ydi. Burada insanları niyetlerinden ötürü suçlayamayacağımızı hatırlatarak, uygulamaya bakmanızı bekliyorum. Ben Kraliçe’nin kötü kalpli olup olmadığını mülkiyet ve velayet çerçevesinde sorgulamak istiyorum.

      Diyelim ki Rapunzel reÅŸit deÄŸil; o henüz bir çocuk, dolayısıyla velayeti tamamen Kraliçede. Acaba Kraliçe, Rapunzel’in kimlerle gönül iliÅŸkisi yürütüp yürütmeyeceÄŸine karar veremez mi? Türkiye’de bir çok veli bırakın kızlarının iliÅŸki yürüteceÄŸi insanı tercih etmeyi, onların bu tip bir yaÅŸantı içerisine girmelerine bile ÅŸiddetle karşı çıkarken, peki neden bu hakkı Kraliçeden esirgemekteyiz. Ya bütün veliler ve tabii ki Kraliçe yanlış’a düÅŸmüÅŸ, ya da Kraliçe de diÄŸer insanlar gibi suçsuz. Bunun velayet hakları çerçevesinde bir suç olup olmadığını ya da baÅŸka bir deyiÅŸle, insanların çocuklarının gönül iliÅŸkisine girmelerine izin verip vermemeye haklarının olup olmadığını bilmiyorum. Benim amacım Kraliçe’nin yıllardır kötülenen itibarını iade etmektir. Bunca insan suçlanmazken ve hatta haklı bulunurken, sadece Kraliçenin suçlanmasını da anlayamıyorum.

      Ä°kinci bir husus da ÅŸu: Diyelim ki Rapunzel reÅŸit ve o bir yetiÅŸkin, dolayısıyla velayeti Kraliçede deÄŸil fakat Rapunzel’in içerisine hapsolduÄŸu -ya da Kraliçenin perspektifinden- yaÅŸamını idame ettirip, korunduÄŸu ÅŸatonun mülkiyet sahibi Kraliçe. Acaba Kraliçe kendi ÅŸatosuna, Rapunzel’in erkek atıp atmayacağına karar verebilir mi? Bu soru aslında velayet haklarıyla direk ilgilidir, çünkü maÄŸdur olduÄŸu iddia edilen çocukların bir çoÄŸu velilerinin mülklerinde yaÅŸamaktayken, onların kendi evlerine birisini atmalarına izin vermeyebilirler. Bu sizin kitabınızı baÅŸkasına vermemeniz kadar doÄŸal bir hakkınız deÄŸil midir?

      Birçok düÅŸünür, insanların çocuklarına -gönül iliÅŸkisi de içerisinde olmak üzere- bazı sınır getirmelerini eleÅŸtirmekteyken, velayet haklarına ne gibi bir sınır önereceklerini cidden merak etmekteyim. Hata yaptığına inandığımız insanları suçlamak çok da zor olmasa gerek ama onların hatasının aslında ne gibi bir belirsizlikten kaynaklandığını sorgulamak için de fazlasıyla geç kalmış bulunmaktayız. Dolayısıyla da düÅŸünmek fiilini yerine getirebilecek ve konuyla ilgilenmiÅŸ herkes, velayet haklarının sınırlarının ne olduÄŸunu üzerine düÅŸünüp, bir sınır çizmelidir. Ancak bu sınır çizildikten sonra Kötü Kalpli Kraliçenin, gerçekte kötü olup olmadığını belirleyebiliriz ama ÅŸu an için duruma belirsizlik hakim olduÄŸundan, velayet ve mülkiyet hakları çerçevesinde baktığımızda Kötü Kalpli Kraliçeye iade-i itibara mecburuz.  

*