C. 8- Benim açıklamakta zorlandığım ÅŸey ÅŸu sorudur: geçmiÅŸe tapınma düzeyine çekilen muhafazakârlığın meÅŸruiyetini kim savunabilir? Eski ramazanlar neden ÅŸimdikilerden daha iyiymiÅŸ mesela? Eskiye sığınarak insanlar ne yapmak istemekteler? Modern zamanlar diye adlandırılan yaÅŸadığımız çağı yerden yere vurup eski zamanları göklere çıkartmakla nedir kazanılan? Allah, bizi bu zamanda yaratarak bize zulüm mü etmiÅŸtir? Yoksa herkes kendi zamanında mı imtihan olunmaktadır? Eski zamanlar tertemiz, ÅŸimdiler ise olabildiÄŸince kirli, denilebilir mi? Temizlik de kirlilik de izafi kavramlardır ve uygulayıcısına göre deÄŸiÅŸkenlik arz ederler. Öncekiler iyiydi, ÅŸimdiki insanlar kötü; böylesi bir denklemin hak ve hakikatle ilgisi kurulabilir mi? GeçmiÅŸin bozulmalarıyla bu günün bozulmaları arasındaki farkı gözetmeden mukayese yapmak yanlıştır. GeçmiÅŸte baÅŸka türlü bozukluklar vardı ÅŸimdi ise baÅŸka. Bu yüzden ÅŸimdiler daha kötü eskiler daha iyi deÄŸildi. Yahut bu günlerde yaÅŸanan kötülüklerin benzerleri geçmiÅŸte yoktu diyerek, eski zamanlar sırf bu sebepten temize çıkartılamaz. Çünkü her dönemin kötülüÄŸü o dönemin karakteriyle doÄŸru orantılı bir kötülüktür. Meseleyi kadın unsuru üzerinden anlamaya çalışalım. Önceleri kadınlar sokaklarda bugünkü kadar dekolte kılıklarla dolaÅŸamazlardı. Tahrik edici kıyafetler giyinemez, bunca açık saçık gezemezlerdi. Bu kötüdür. Bu kötülük yeni zamanlara mahsustur. Evvela ÅŸurası göz ardı edilmemelidir ki bu hadise sadece Müslüman toplumlar için söz konusu deÄŸildir. Hıristiyan, Yahudi ve diÄŸer din mensuplarının kadınları da tahrik edici kılıklarla toplumsal hayata girmiyorlardı. Utanç, hayâ, iffet kavramları belli ölçülerde bütün dillerde ortak kullanılıyordu. Batıda kadınların açık kılıkla denize girmeleri doÄŸudakiyle hemen hemen aynı tarihlere rastlar. Bu böyledir pekâlâ, geçmiÅŸte kadın unsuruna reva görülen mevki üzerinde bir düÅŸünelim. Kendisine okuryazarlık öÄŸretilmesi uydurma Peygamber hadisiyle önlenen, kamu ve iÅŸ hayatında asla yer verilmeyen, aklının azlığına inanılan, bu sebeple fikir sahibi olamayan, harem denilen kafeslerin arkasında erkekleri tatmin edip çocuk doÄŸurmaktan baÅŸka hiçbir iÅŸlevi olmayan kadın nasıl bir kötülüÄŸe maruz bırakılıyordu? Hangi ilmi ve vahyi gerekçeyle yapılıyordu bu? Kadın adeta toplumsal anlamda canlı bir organizma bile deÄŸildi. Bunu meÅŸru gösterecek babayiÄŸit var mıdır? Öyleyse bırakılmalıdır ÅŸu eski yeni tartışması. Herkes çağının çocuÄŸudur. Müslümanlar her çağın fıkhını yeniden üreterek ancak canlı bir Ä°slâmî hayatı sürdürebilirler. Dünkü ÅŸehirlerin zemininde kadın unsuru yok diye kirliydi, ÅŸimdi ise kadın ÅŸahsiyeti yerine çoÄŸunlukla onun eti ve budu asılıdır diye kirlenmiÅŸtir.

S.9- Hakikati olmayan bir dünyanın ürettiÄŸi deÄŸerlere karşı duruÅŸumuz ne olmalıdır? HerÅŸeyin içini boÅŸaltan modernizm'e karşı hangi düÅŸünce farzdır? DüÅŸmanımız kim? SavaÅŸacaksak kiminle savaÅŸmalıyız? Ya da Abdulkerim SuruÅŸ'tan mülhem "kim savaşım verebilir?"
C. 9- Zaman bizim düÅŸmanımız deÄŸildir. Modernizm denilen bir zaman da esasen yoktur. Bütün zamanlar, içerisinde yaÅŸayanlar için kelime anlamı itibariyle moderndir, yenidir. Gelelim meseleye, bugün dünyaya modernizm deÄŸil zulüm egemendir. Aslında dün de umumiyetle böyleydi. Sadece zulüm payidar deÄŸildir, bunu iyi biliyoruz. Bu manada biz muhalif bir söylemin sahibi deÄŸil muvafık insanlarız. Fıtrata, oluÅŸa, varlığa, tabiata muvafıktır bizim inanç ve eylemlerimiz. Muhalif olansa ÅŸeytandır. Öyleyse biz kimseye düÅŸman deÄŸilizdir ancak birileri bize düÅŸmanlık etmek üzere Allah’tan mühlet almışlardır. Sahih iman ve Salih amel sahibi olursak onların bizim üzerimizde bir etkinliÄŸi kalmayacaktır. Dolayısıyla muvafık insanların mümeyyiz vasıfları arasında muhalefet ve düÅŸmanlık yoktur. Bizim dinimizin adı bile s l m kökünden gelir ve dost olmak, uyum içerisinde bulunmak, sulh ve selameti öncelemek demektir.
Hangi düÅŸünce deÄŸil düÅŸünmenin her türü müreccahtır. Burada problem neyin düÅŸünce olup neyin olmadığında toplanmaktadır. Kimileri heva, heves ve arzuyu düÅŸünme sanmaktadır. Fıtrata uygun yani maruf bir noktadan kalkışarak sürdürülen arama eylemi düÅŸüncedir. Ve bunun her türlüsü makbuldür. Oysa münkerden hareketle sürdürülen eylem ancak heva, heves ve arzu adını alabilir. Birbirine en ziyade karıştırılan eylemlerdir bunlar.
Kimler savaşım verebilir öyle mi? Bizim gibi doÄŸru düÅŸünen, hak, hakikat ve adaleti gözeten insanlar her an batıl, zulüm, nifak, münker, fısk, fücur, vesvese gibi ÅŸeytani fitnelerle savaÅŸtadırlar. Yeryüzü hayatı zaten Hak ile batılın savaÅŸ sahnesinden baÅŸkası deÄŸildir.

S. 10- ModernleÅŸme ile toplumlar ProtestanlaÅŸtırılıyor bugün.  Sizce Müslümanlığımızın nereleri aşınmıştır? Nasıl bir imtihandan geçiyoruz?
C. 10- Var sayalım ki (nasıl bir gücü varsa) ÅŸu modernleÅŸme denilen ejderha insanları ProtestanlaÅŸtırıyor. Protestanlık herhalde kötü bir ÅŸey ki bunu olumsuz bir geliÅŸme olarak görüyorlar. Peki, Ortodoks veya Katoliklik iyi miydi? Bakınız Protestanlığın bu saydığım ikiliden baÅŸka alternatifi bulunmamaktadır. Ve her üçü de bizin dünyamızın dışarısında türemiÅŸ mezhep cereyanlarıdır. Bize ne bunlardan? Müslümanlığımızın hiçbir tarafını aşındırmaya da güçleri yetmez. Olan ÅŸudur ki dünyaya asırlardan beridir egemen bulunan Ortodoksların, muhafazakârların, gelenekçilerin eli giderek zayıflamaktadır. Modernizm düÅŸmanlığı gelenekçilerin cürümlerini kamufle ettikleri kirli bir tezgâhtır. Modernizm denilen ÅŸey gelenekçileri suçüstünde yakalamıştır. Çırpınışlar bundandır. Müslümanlığın aşındığı filan da yoktur; aksine bahsi geçen mezhep kavgalarının, gayrı insani sürtüÅŸmelerin arasından sıyrılarak MüslümanlaÅŸma daha sahih idraklere doÄŸru seyir halindedir. Evet, bozulan, deÄŸiÅŸen, aşınan bir ÅŸey vardır, o da Müslümanlık deÄŸil Müslümanlık yerine ikame olunmuÅŸ gelenek ve törelerdir. Besmeleyle yatıp kalkan Müslümanlar asla korkulu rüya görmezler. Onların Allah’a olan güven ve emniyetleri ÅŸaÅŸmaz, ÅŸaşırtmaz bir emniyet supabıdır. GeçtiÄŸimiz imtihan bütün insanların tabi tutulduÄŸu evrensel iman ilkeleri hakkındadır. Allah’a ÅŸirksiz iman, ahrete ÅŸeksiz ÅŸüphesiz iman ve Salih amelle sınanıyoruz. Amentümüz, imanın evrensel asgari müÅŸtereÄŸi budur.

S.11- Kente hakim dünyevileÅŸmiÅŸ akıl, Müslüman'ın zihniyet dünyasını sizce nasıl inÅŸa etmeye çalışıyor? Åžehirlerimizde uÄŸradığımız cemaatler akil adamlar, sohbet evyeri ve kitabevlerimiz yok artık. Mektup yazacak arkadaÅŸlarımız nerede? Mektup da yok artık.Ben güvercin beslemekten yanayım siz ne dersiniz? 
C. 11-Güvercin besleyip eÅŸinden dayak yemek istiyorsan bir diyeceÄŸim olamaz. Çünkü oturduÄŸumuz apartmanların pencere önlerine konarak oraları kirletiyorlar. Camları temiz tutmaya titizlenen hanımların korkulu rüyasıdır güvercinler. Ben pencere kenarına kırıntılar koyarak denedim ve aÄŸzımın payını aldım, sen de dene istersen. Kentlere hâkim olan akıl deÄŸil hevadır. Bu kelime üstten alta düÅŸmek anlamına gelir. Heva düÅŸük ÅŸeyleri muteber gören bir bakış türüdür. Oysa akıl böyle deÄŸildir ve onun kullanılması daima övülmüÅŸtür. Bu birincisi. Ä°kincisi ise doÄŸrudur alçak, boÅŸ, gayrı meÅŸru temayülleri propaganda ederek ahalisini sapıklık ve sürekli ÅŸaÅŸkınlığa çağıran rant ekonomisinin kentlerine karşı hazırlıklı bulunulmalıdır. DeÄŸirmen çarkı gibi gaflete dalanı diÅŸleri arasında ezip un ufak edebilir. Ben o kanaatteyim ki eÄŸer biz varsak, ayaklarımızın üzerinde dik duruyor ve yere saÄŸlam basıyorsak, inançlarımızdan yeterince eminsek akil adamlar, sohbet evleri ve mektuplar da var olacaktır. Biz ortada yok isek, bir kimliÄŸimiz, kiÅŸiliÄŸimiz, kalabalıklar arasında kaybolmayan makul ve maruf bir bilinmiÅŸliÄŸimiz yoksa hülasa bir fikrimiz yoksa varsın mektuplar da mektepler de olmayı versin. Kendimizi kent deÄŸil kendimiz inÅŸa edelim. Bunun yolu kendi gündemimizi magazin veya aktüalitenin tayin etmesine bırakmamaktan geçer. Gündemimizi her gün kendimiz tayin edecek ve her gün evimizden çıkarken kapımızın önünde üzerinden atladığımız çıtayı da bir basamak yukarıya çekeceÄŸiz. Denk olmamalı bir günümüz bir önceki günümüze. Ä°ÅŸte o vakit bizim ÅŸahsiyetimizden umutlu olunabilir.   

S. 12- “…bu çömelmenin ilâcı bulunur yine de kendi cevherinizde.” diyorsunuz.  Müslüman’ın idrakini Müslüman’ca nasıl kurabiliriz? Siz kendi paradigmanızı nasıl kuruyor ve dünyaya ne diyorsunuz?
C. 12- Dedim ya; gündemimi baÅŸkalarının ayarlamasına izin vermeyerek. Bütün düÅŸüÅŸlerin iÅŸe yarar kalkışları bizim hamlemize muhtaçtır. Daima baÅŸkalarının elimizden tutarak kaldırdığı kimselersek,
   içimizdeki bütün gayret hislerini köreltmiÅŸsek, dilencilerden ne farkımız kalır? “Talep nasılsa tabii netice öyle çıkar/ MeÅŸiyyetin sana zulmetmek ihtimali mi var?” diyordu Mehmed Akif. Ben ÅŸöyle bir formülü hayatıma hep uygulamak istedim. Ne kadar baÅŸardım bilmiyorum ama bunun doÄŸru bir yöntem olduÄŸu düÅŸüncesindeyim. Müslüman’ın meÅŸru bütün davranışları Allah’a karşı sorumluluk bilinciyle gerçekleÅŸen kulluk eylemleridir. Bu eylemlerin sıhhat ÅŸartlarının başında da vakit ve niyet gelmektedir. Vakti gelmeyen iÅŸe soyunmak bilinçli bir iÅŸ deÄŸildir. Bilinçli olmayan iÅŸler de ibadet yerine geçmez belki adet, alışkanlık olur. Öyleyse yaptığım/ yapacağım iÅŸin vakti gelmiÅŸ midir diye sorgularım önce. Vaktiyse ilk adımı atarım. Ä°kincisi niyettir ki niyet dil ile tekrarlanan bir tekerleme asla deÄŸildir. Onun anlamı, kiÅŸinin ne yaptığının farkında olmasıdır. Ne yaptığını bilmeyenin yerine getirdiÄŸi güzel de görünse Allah indinde makbul sayılmamıştır. Dünyaya diyorum ki ahretimi kazanabileceÄŸim kullanışlı malzemeler senden gayrı bir yerde yoktur. O vakit seni elden çıkartmamalıyım. Bana lazımsın. Demin vakit demiÅŸtim sırf bu kavram için bile dünyaya boÅŸ verilemez.

S.13- Kamusal alana çıkma hedefini baÅŸarmış Müslümanlar, bugün "ev"lerini kaybettiler. Neleri kaybetmemiz gerektiÄŸi üzerinde düÅŸünürmen geçmiÅŸte var olan güzelliklerimizi kolayca harcamıyor muyuz? Özgür ortamlarımız artıyor ama asıl özümüzün gür olması için neler yapmalıyız? 
C. 13- GecikmiÅŸ ÅŸehirleÅŸme Müslümanların itikatlarını kitabileÅŸtirme ve sahihleÅŸtirmelerini de geciktirmiÅŸtir. Ev denilen, büyük aile ortamında yalnızca bir tek kiÅŸinin ÅŸahsiyetine bağımlı yaÅŸanan hayat modeliyse ki bence oydu, varsın kaybedilsin. Çünkü böyle ortamlarda nüfusun büyük kısmı ÅŸahsiyetten, kendisi olmaktan son derece uzak ve otomat bir hayat sürdürmekteydi. Ayrıca bizim coÄŸrafya insanına mahsus tek başına askerlik mesleÄŸi, üniforma düÅŸkünlüÄŸü, rozet hevesi de baÅŸka bir ayak bağıdır. Sanat, zenaat, ticaret, ziraat gibi en insani meÅŸguliyetlerden soyutlanıp yalnızca adam öldürmede ustalaÅŸmış insanın özgürlüÄŸü, benlik idraki, ÅŸahsiyeti ciddi tartışma konusudur. Åžairlerinin bile en makbul rütbe olarak “paÅŸa” diye tanındığı bir toplumun geçmiÅŸte var olan güzellikleri nelerdi diye doÄŸrusu merak etmekteyim. Az görüÅŸlüler tarafından neyle suçlanacağımı biliyorum. Hayır, ben onların zanlarından beriyim. Aramızdan kimileri diyelim ki kamusal alan dediÄŸimiz yere ayak basınca evlerinden mahrum kaldılar. Tamam, onları yeniden eve çağıralım, buna bir diyeceÄŸim yoktur. Yalnız bu çaÄŸa mahsusmuÅŸ gibi gösterilen evsizleÅŸme, özgürlük gösterilerek köleleÅŸtirmeye itirazım var. Çünkü bu her çağın hatta daha ziyade geçmiÅŸ çaÄŸların problemiydi. Gelelim mevcut hayat standardının artırıyor gibi gösterip eksilttiÄŸi özü gürlüÄŸümüze. Bence her günün insanı geçmiÅŸ ve gelecek arasında, ÅŸimdi ve burada sınanmaktadır. GeçmiÅŸi yüceltip kutsallaÅŸtırmanın, bugünü de aÅŸağılamanın bir faydası yoktur. Her ikisi arasında sınanırken bir rehberimiz vardır, “Müslüman sözü dinler doÄŸrusuna uyar.”

S. 14- YaÅŸadığına yabancılaÅŸan bir muhayyile taşıyan günümüz Müslümanlarından dünya ile hesaplaÅŸacak bir atılım hangi durumlarda beklenebilir? Aslında Batının da entellektüelleri kalmadı sanki...
C. 14-Sosyolojik ve kaba anlamıyla kitle hakkında düÅŸünüyorsak, inandığını iddia ettiÄŸi ilkelere aykırı bir yaÅŸama modeli sunan kimseler elbette kendine yabancılaÅŸmış sayılırlar. Ancak yabancılaÅŸan onların muhayyileleri deÄŸildir sadece. Ä°nançlar ve eylemler de yabancılaÅŸmış, Müslümanlık sosyolojik ve salt bir nüfus aidiyetine dönüÅŸmüÅŸtür. Mesela Aziz Nesin mert bir adamdı ve Müslüman olmadığını açıkça ilan etmiÅŸti. Ama aynı mertliÄŸi ötekiler gösterebiliyor mu? Aydınlar, siyaset adamları bunu yapabiliyorlar mı? Yapmıyorlar ama açıktır ki Müslümanlıkla en ufak bir alakaları bile yoktur. Åžimdi biz burada onları ne diye adlandıracağız? Gelelim bütün yabancılaÅŸmasına raÄŸmen Müslümanlıkta ısrarlı olan, görünürde de bir takım alametleri taşıyan ve fakat dünya ile hesaplaÅŸacak ufuk ve vizyondan mahrum bulunanların ahvaline. Onlardan umut kesemeyiz. Kanaatimce Ä°slâm’ın teceddüt ruhu yeniden ayaÄŸa kalkmış ve kervanını yola düzmüÅŸtür. Bahsi geçen Müslümanlardan beklediÄŸim atılım odur ki her birerleri bu kervana birer at, deve, olmadı katır katmalı ve heybelerinde ne varsa onlara yükleyerek bizzat katılmalıdırlar. Ellerini taşın altına koyarak yol boyunca maruz kalacakları tabiat afetleri ve eÅŸkıyalığa karşı da donanımlı bulunmalıdırlar. Batıda ise entelektüel kalmadı diye bir ÅŸey yok. Kadim zamanların tefekkür malzemeleri ile zamanımızınki farklılık göstermektedir. Artık insanlar eskisi gibi düÅŸünmüyorlar. Elbette böyle olacaktır. Çünkü eldeki malzemeler deÄŸiÅŸmiÅŸtir. Kabaktan kuzu dolması çıkmaz.

S. 15- Bugün küresel güçler dünyaya, Ä°slam dünyasında demokrasi talepleri varmış gibi gösteriyorlar. Aslında Hangi ülkeyi hangi rejimle egemenlikleri altına alıyorlarsa,  galiba sevdikleri de o rejimler. Ne dersiniz?
C. 15- Tamam, diyelim ki küresel güçlerin böyle emelleri mevcuttur. Ancak Ä°slâm dünyasında da tam demokrasi olmasa bile benzer taleplerin bulunduÄŸu inkâr götürmez. Kimi adına demokrasi kimi de ÅŸura filan diyerek baÅŸka yönetim modellerini özlemektedir. Niçin; çünkü tamamına yakını hala ilkel saltanat rejimleri, tek adam hükümranlıklarıyla yönetilmektedir. Ben demokrat biri deÄŸilim, bunu defalarca yazdım da. Ancak Suriye’de bir köyde inek besleyerek yaÅŸamasına izin verilen sosyolog Cevdet Said’in kendi toplumu için seçimli bir yönetim (hadi isterseniz demokrasi diyelim adına) istemesini de anlayışla karşılıyorum. Ä°slâm dünyası yönetimleri iÅŸte ortadadır. Halklarına zulüm, kan ve gözyaşından baÅŸka bir ÅŸey vermemektedirler. Batı dünyasının yöneticileri baÅŸkalarını sömürüyor lakin kendi halklarına böylesi zulümler reva görmüyorlar. Dünya insanlığının gözünün önünde cereyan eden bu modeller herkesçe elbette mukayese edilmektedir. Hangisini tercih edersiniz diye kime sorsanız, biraz izan sahibi olan ne cevap vereceÄŸini bilir. Küresel güç dediklerimiz boyunduruÄŸu altına alamayacağı yönetim modelini neden istesin? Yeri gelir sömürdüÄŸü ülkede diktatörleri destekler yeri gelir demokrasi ihraç ederek sömürüsünü sürdürür. Burada soru ÅŸudur; sömüren suçludur, peki, sömürülen temelli suçsuz mudur?

S.16- Zamanın ruhunu kavrayabilmek baÄŸlamında gençlere okunacak ilk on kitap olarak neleri tavsiye edebilirsiniz?
C. 16-Bir teki hariç verilecek hiçbir örnek en iyi on kitap demek deÄŸildir. Yine de Kur’an okumaktan uzak durmamalarını beklerim. Kendi dilleriyle yazılmış meal ve tefsirleri karşılaÅŸtırmalı okumalılar. Benim favorilerim Elmalılı Hamdi Yazır tefsiri, Muhammed Esed Kur’an Mesajı, Ömer Rıza DoÄŸrul Tanrı BuyruÄŸu ve parantez içi açıklamaları görmemek kaydıyla Hasan Basri Çantay mealidir. DiÄŸer dokuz kitap için önerilerim ÅŸunlar olabilir: Muhammed Hamidullah’tan Ä°slâm Peygamberi, Mevdudi’den Kur’an’da Dört Terim, Tolstoy’dan DiriliÅŸ, Seyyid Kutup’tan Yoldaki Ä°ÅŸaretler, Nasr Hamid Ebu Zeyd’ten Ä°lahi Hitabın Tabiatı, Ä°smail Raci Faruki’den Tevhid, Dostoyevski’den Karamazof KardeÅŸler, Tarkovsky’den MühürlenmiÅŸ Zaman, Sezai Karakoç’tan Gün DoÄŸmadan, Cahit Koytak’tan Yoksulların ve Åžairlerin Kitabı v.b.

Not: Yolcu Dergisinde yayımlanan bu söyleÅŸi
         Yazarın nisan 2012de çıkacak “Kalbim
         Mühürlenmeden” adlı eserinde yer almıştır