Prof. Dr. Ä°brahim Ortas
2010 yılının son altı ayında Ohio State Üniversitesinde misafir öÄŸretim üyesi olarak bilimsel araÅŸtırmalarda bulundum. Bilimsel ve sosyal olarak zenginleÅŸtiÄŸim bu sürede Amerikan üniversite sistemleri, araÅŸtırma politikası ve bilimsel baÅŸarının arkasındaki geliÅŸmeleri izleyebildiÄŸim kadarı ile inceleme ve öÄŸrenme ÅŸansına sahip oldum.

ÖÄŸrenci sayısı, akademik kadrosu ve fiziki yapısı ile Amerika'nın ilk üç büyük üniversitesi arasında yer alan Ohio State Üniversitesi tarım koleji olarak eÄŸitime baÅŸlamış. Ancak bugün 5000 öÄŸretim üyesi, binlerce kiÅŸilik araÅŸtırancı kadrosuna sahip devasa bir üniversite haline gelmiÅŸtir. Ohio State son derece iyi organize olmuÅŸ ve iyi yönetilen bir üniversite. Ä°leri düzeyde bilimsel araÅŸtırma ve eÄŸitim imkânı sunan üniversite, bilimsel baÅŸarıyı dikkate alarak Amerikan üniversiteleri arasında hak ettiÄŸi bir konuma eriÅŸmiÅŸtir.  Üniversitede bilim ve eÄŸitim adeta profesyonelce yapılıyor. Son derece derse iyi hazırlanmış yetkin öÄŸretim üyeleri, aktif öÄŸrenme metoduna uygun olarak ders materyallerini ayrıca web ortamında da öÄŸrenciye sunmaktadırlar. Üniversitenin ders iÅŸleme yöntemi, dönem ödevleri ve öÄŸrenciye saÄŸlanan kaynaklar incelenmeye deÄŸer niteliktedir. ÖÄŸrencilerin ders yılı sonunda hocayı deÄŸerlendirmesi sistemin iÅŸleyiÅŸini aksamadan sürdürülmesini saÄŸlamaktadır.

Üniversitenin en önemli özelliÄŸi bünyesinde iyi bilim insanlarını tutabiliyor olmasına baÄŸlanabilir. ÖÄŸretim üyesi ve yönetici belirleme ölçütleri herkese açık ve amaca uygun seçim ve seleksiyon yapılmaktadır. Üniversitenin baÅŸarısı tamamen iyi bilim insanı kadrosu, güçlü yönetimi ve toplumda gördüÄŸü desteÄŸe baÄŸlı olmaktadır. Üniversite hatırı sayılır nitelikte milyarlarca dolarlık proje ve kaynak bulabilmektedir. Kaynaklar ve projeler yine üniversitenin yönetimi ve iyi bilim insanları tarafından saÄŸlanmaktadır. Üniversite, öÄŸretim üyelerini ve yöneticilerini baÅŸarı ve niteliÄŸe göre seçmektedir. BaÅŸarı ölçütüne göre bilim insanları maddi (maaÅŸ) ve manevi (araÅŸtırma ve yayın yolu ile saygınlık ve destek görme) doygunluÄŸu yaÅŸamakta ve üniversitede kendilerine yer bulmaktadırlar. Üniversitede çok baÅŸarılı Türk bilim insanları da bulunmaktadır.

Amerikan üniversitelerinde ek ders kavramı yoktur. Her öÄŸretim üyesinin zamanının ne kadarı ders vermekle, araÅŸtırma yapmakla veya yayın faaliyetlerinde olacağı üniversitedeki kadroya alınma koÅŸullarına göre baÅŸlangıçta saptanıyor, zamanla, gerektiÄŸinde bu görevlerin orantısı arasında bir deÄŸiÅŸiklik yapılabiliyor.

Amerikan üniversitelerinde bilim insanları arasında ciddi bir rekabet bulunmaktadır. Ancak bu rekabet belirli makam ve mevki için deÄŸil tamamen bilimsel üretimi artırmak, beklentilerin üzerinde bir baÅŸarı gösterebilmek içindir.

Üniversitenin fiziki yapısı, kendine özgü öÄŸretim üyeleri profili, belirli alanlardaki bilimsel öncülüÄŸü ve yönetim anlayışı ile farklılık oluÅŸturmaktadır. Üniversite toplumsal hizmet ve yayın yolu ile toplumdan ciddi destek görmektedir.

Bilim ve teknoloji Amerikan toplumunun yaÅŸam biçimini belirlediÄŸi için toplum ve devlet katında bilim ve üniversite deÄŸer görmektedir. Bunun için sistem kiÅŸiden çok baÅŸarıya endekslenmiÅŸ, her türlü maddi ve manevi desteÄŸi üniversiteye veriyor.

Amerikan üniversitelerinde eÄŸitim ücreti yüksek olduÄŸu için parası olmayan kiÅŸilerin okuma ÅŸansı azalmaktadır. Dikkatlerden kaçmayan bir gözlem üniversitelerde az sayıda Afrika kökenli Amerikan öÄŸrencinin üniversitede eÄŸitim görmesidir. Bu da toplumun alt tabakasındaki kiÅŸilerin üniversite eÄŸitiminden yeterince yararlanamıyorlar. Bilimsel araÅŸtırmalara özel sektörün özelliklede ilaç ve silah endüstrisinin saÄŸladığı proje destekleri ve talepleri ile üniversitelik anlayışının zaman zaman baÄŸdaÅŸmadığı ve kaygı yaratığı basına yansıyan bilgilerden anlaşılmaktadır.

Kısa sürede de olsa üniversitede araÅŸtırma yapma, derslere katılma ve yayın yapma ÅŸansına sahip olduÄŸum için kendimi ÅŸanslı hissediyorum. Benim açımdan her yönü ile yararlı geçen ziyaretin önemini, diÄŸer araÅŸtırmacılara da önerim. Aralıklarla yurtdışına çıkmak dünyadaki geliÅŸmeleri izlemek yararlı olmaktadır. Bizler yabancı ülkelere giderek bilgi ve görgümüzü artırdığımız gibi diÄŸer ülke bilim insanlarının da ülkemize gelmelerini ve onların da bizde de ekolojik çeÅŸitlilik ve tarihi zenginlik açısından öÄŸrenecekleri olduÄŸunu düÅŸünüyorum ve bunu da deÄŸiÅŸik vesileler ile tanıştığım öÄŸretim üyelerine belirttim. Bu baÄŸlamda Türkiye üniversiteleri bünyesinde yabancı bilim adamı da bulundurmayı saÄŸlayacak yasal düzenlemeye gidilmesi yararlı olacaktır. Bu, üniversitelerimize canlılık ve taze kan getirecektir.

Konu ile ilgilenenler için Amerikan Üniversitelerindeki Ä°ÅŸleyiÅŸ Özelde Ohio State Üniversitesindeki gözlemlerim ile ilgili geniÅŸ bilgi aÅŸağıda belirtilmiÅŸtir.

Ohio State Üniversitesi
Amerika'daki en büyük üniversite Ohio State Üniversitesidir. Bu Üniversitenin baÅŸlangıcı, baÅŸkan Abraham Lincoln'un 2 Temmuz 1862'te çıkardığı ve Amerika'nın her Eyaletinde bir Üniversitenin halkın isteklerine cevap verecek ÅŸekilde kurulması için eyaletlerin büyük bir arazisinin bu tip üniversitelerine tahsis edilmesine kadar gider. Ohio State üniversitesi 1860'lı yıllarda "Ohio Agricultural and Mechanical College" olarak birkaç öÄŸrenci ile öÄŸretime baÅŸlamış. Bölgenin tarım potansiyeli düÅŸünülerek yapılanma tarım öÄŸretimi üzerine ÅŸekillenmiÅŸ. Bugün hemen her alanda eÄŸitim veren bir Üniversite haline gelmiÅŸtir. Ziraat fakültesinin üniversitede hala önemli bir yeri olmasına raÄŸmen öÄŸrenci sayısı bakımından basta gelen fakülteler arasında deÄŸildir. Ä°lk eÄŸitime 17 Eylül 1873 de 24 öÄŸrenci ile Eski Neil çiftliÄŸinde öÄŸrenime baÅŸlamış. 1878 de tarım kolejinin ismi "The Ohio State University" olarak deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ. 2011 yılı rakamlarına göre simdi Üniversitenin bütün 5 kampuslarını kapsayan öÄŸrenci sayısı 61.958, an

Üniversitenin Belirli Alanlarda Ä°ddiaları Var
Üniversite bir çok konuda iddialı. Tıp Fakültesi kanser hastalıkları alanında temel araÅŸtırmalarında iddialı. Gıda ve tarım araÅŸtırmalarında baÅŸarılı. Birlikte çalıştığım hocamın başında olduÄŸu Karbon AraÅŸtırma Merkezi tarım-toprak yönetimine baÄŸlı iklim deÄŸiÅŸimleri konusundaki araÅŸtırmaları ile önemli bir etki yaratmış bulunuyor. Yönetim mastırı (MBA) bir ÅŸekilde ikinci öÄŸretim veya gece eÄŸitiminde Amerika'daki ilk 5-10 üniversite arasındaymış.

ÖÄŸrenci Alımı,
Amerikan eÄŸitim sisteminde öÄŸrenci alımı bizdeki merkezi yerleÅŸtirmeden farklı olarak öÄŸrencilerin lise notları ve daha sonraki merkezi sınava benzer sınavlarda aldığı puanlara göre öÄŸrenciler okumak istedikleri üniversiteye baÅŸvuruda bulunuyorlar.

Yaz sürecince üniversiteye akın akın gelen öÄŸrenciler ve ailelerine üniversite öÄŸrenci birliÄŸi ("Student Union") merkezindeki salonlarda üniversite anlatılmakta ve bilgiler verilmektedir. Lisans öÄŸrencilerinim bazıları tam bazıları da kısmı burs alabiliyor. Büyük bir kısmi kendi imkânlarıyla okul zamanı kısmen yaz tatillerinde full-time bir iste çalışıp para biriktirerek, kredi alarak ve ailelerinin de desteÄŸiyle harç ve diÄŸer öÄŸrenim giderlerini karşılamaya çalışıyorlar.

Lisans Üstü EÄŸitimde Seçicilik Önemlidir
Yüksek lisans ve doktora düzeyinde üniversiteler daha seçici. Bazı istisnalar dışında, ancak üniversite lisans derecesi bitirmede 4 üzerinden 3 ve yukarı not ortalamasına sahip olan öÄŸrenciler yüksek lisansa ve doktoraya baÅŸvurabiliyor. TOEFL (yalnız yabancı öÄŸrenciler için) ve GRE gibi bizdeki ALES benzeri sınavdan alınan puan baÅŸvurudaki temek ölçüt olarak kabul edilmektedir. Hemen hemen bütün yüksek lisans ve doktora öÄŸrencileri burslu. ÖÄŸrenciler için deÄŸiÅŸik burs kaynakları mevcut. Üniversitenin kendi burs olanakları yanında bilim adamalarının projelerinde mevcut olan araÅŸtırma bursları nedeniyle öÄŸrenciler baÅŸarıları ölçüsünde burs bulabiliyorlar. Amerikan'ın iyi üniversitelerinde dünyanın hemen her ülkesindeki baÅŸarılı öÄŸrencilerine burs imkânı sunulmaktadır. DoÄŸal olarak Türkiye'den de çok iyi üniversitelerde baÅŸarılı olmuÅŸ yabancı dil sorunu olmayan öz güveni geliÅŸmiÅŸ yükseköÄŸrenim gençliÄŸi de Amerika'da araÅŸtırma ve öÄŸrenim imkânı bulmaktadır. Dünyanın BaÅŸarlı öÄŸrencileri Amerikan'ın uygun bilim o

Akademik Kadro OluÅŸturma
Amerikan üniversitelerinde akademik kadrolara atanma tamamen baÅŸarı ölçütlerine baÄŸlıdır. Akademik kadro doktora sonrasında baÅŸlamaktadır. "Tenure Tract" dedikleri bir sistemle Yardımcı Doçentlik karşılığına gelen Assistant-Prof. olarak atanan aday 4. ve 6.yıl yıl içinde bölümdeki bir kurul tarafından bilimsel olarak izlenmektedir. Bu süre içinde bağımsız araÅŸtırma yapmayan, en azından A sınıfı dergilerde 2-3 makale yayınlamak ve dışarıdan 200 bin dolarlık proje getirmek zorundadırlar. Komite üyelerinin tümü görüÅŸlerini söyler ve komite baÅŸkanı tüm notları almak zorunda ve sonunda kiÅŸi için bir rapor hazırlar. Komitenin onayını aldıktan sonra rapor kurul baÅŸkanı tarafından bolum baÅŸkanına gönderilir. Bolum Baskani'da kendi raporunu buna ekleyerek dosyayı dekanlık nezdinde kurulan fakülte "Tenure" komitesine gönderir. Fakülte "Tenure Kurulu" dosyayı inceleyip kendi kararlarını vererek dosyayı Dekan'a gönderir. Dekan dosyayı bizzat inceleyip kendi raporunu dosyaya ekleyip Üniversite "Tenure kuruluna" gönderir.

Prof kadrosuna atanmak için de yukarıda açıkladığım proses ayni ÅŸekilde tatbik edilir,  öÄŸretim üyesi tarafından hazırlanan rapor ayni kurullarca gözden geçirilir. Prof. kadrosuna atanmak için akademik baÅŸarı, üretilen projeler ve yayınlar yanında kiÅŸinin kuruma katacağı yenilik yanında makalelerdeki "h" faktörü aranmaktadır. Akademik kadroya atanmada "impact factor" ve etik davranışlar (masa başı makale yazma, baÅŸkası ile birlikte ürettiÄŸi verileri kendine mal etme, aşırma v.s.) göz önüne alınan en önemli özelliklerdir.  Ayrıca adayın bilimsel etik kurallarına bağımlığı kadar kiÅŸilik özellikleri de önemsenmektedir. Tabii sistem baÅŸarıya endeksli olduÄŸu için burada herkes ister istemez çalışmak zorunda ve proje ve yayın üretiyorlar da.

Ek Ders Ücreti Yok
Amerikan üniversitelerinde ek ders yok. Amerika'da tenure-track bazında ise alınan öÄŸretim üyelerinden hem ders okutmak, hem de araÅŸtırma yapması beklenilir. Bazı küçük ve genellikle Mühendislik, Tip, Ziraat, Fen fakülteleri olamayan üniversitelerde senelik anlaÅŸma ile görev yapan (anlaÅŸmalı) öÄŸretim üyelerine saadete ders verme görevi verilebilir. Ziraat fakültelerinde durum biraz farklı. Tarımsal yayın Ziraat fakültelerinin çok önemli bir görev alanı olduÄŸundan, bu fakültelere alınan öÄŸretim üyelerinden bazıları deÄŸiÅŸik oranlarda olarak ya araÅŸtırma ve sınıfta ders verme, ya araÅŸtırma ve tarımsal yayın programlarına öncülük etme, yada, her uç iÅŸi de yapmakla görevlendirilebilir. Tabii ki, sene sonunda hazırlanan faaliyet raporları deÄŸerlendirildiÄŸinde basarî durumu verilen görevlerin orantıları çerçevesinde deÄŸerlendirilir. Tabii her kadronun maaÅŸları ve etkinlikleri farklı olmaktadır. Herkesin kadrosu ve sorumlukları ölçüsünde ders yükümlülüÄŸü bulunmaktadır. Onun için de ek ders ücreti yok.

EÄŸitim ve ÖÄŸretim Ciddi Yapılmaktadır
Kendi çalışma alanım ile ilgili lisans ve lisansüstü derslere katılarak Amerikan Üniversitelerindeki ders iÅŸleme ÅŸekli yanında öÄŸrenci ve öÄŸretim üyelerini izleme ÅŸansına sahip oldum. Her ÅŸeyden önce öÄŸretim üyeleri konularına çok hakkimler. Bilim insanları düzenli yayın yaptıkları ve yayın takip ettikleri için öÄŸrencinin karşısına yeni bilgi ile geliyorlar. Derse öÄŸretim üyeleri öÄŸrenciden önce geliyor, o günkü ders notu ile ilgili materyalini dağıtıyor. Anlatılan dersin materyali mutlaka web ortamında olduÄŸu için anlamayan öÄŸrenci dersi evde bilgisayar ortamında yeniden izlemektedir. Aktif öÄŸrenme yöntemi ile iÅŸlenen dersler kadar dönem ödevleri iki haftada bir verilen ödevler öÄŸrenciyi ister istemez çalışmaya yönlendirmektedir. Lisansüstü dersler aynı disiplinle iÅŸlenmektedir. Dönem sonunda her öÄŸrenci ders ile ilgili web ortamında ders ve hoca hakkında deÄŸerlendirmede bulunmaktadır. Bu deÄŸerlendirme yukarıda belirttiÄŸim gibi hocanın üniversitede kalması bakımından çok önemlidir.

Sitemin Dezavantajı EÄŸitim Paralı ve Özel Sektörün AraÅŸtırma Talepleri Bazen Üniversitelilik Bilinci Ä°le UyuÅŸmayabiliyor

Amerikan üniversitelerinde yüksek öÄŸretim paralıdır. EÄŸitim ücreti eyaletler arasında farklı olduÄŸu gibi üniversiteler arasında ve de bölümden bölüme de farklı olmaktadır. EÄŸitim ücreti yüksek olduÄŸu için parası olmayan kiÅŸilerin okuma ÅŸansı eÄŸer burs bulamadıysa azalmaktadır. Dikkatlerden kaçmayan bir gözlem üniversitelerde az sayıda Afrika kökenli Amerikan öÄŸrencinin üniversitede eÄŸitim görmesidir. Bu da toplumun alt tabakasındaki kiÅŸilerin üniversite eÄŸitiminden yeterince yararlanamıyorlar. Bazı alanlarda eÄŸitim çok yüksek ve burs bulmakta zorlaÅŸmaktadır. ÖrneÄŸin ilk sıralarında yer alan iyi bir üniversitede hukuk doktorası yapacaksanız çok iyi bir öÄŸrenci olmanızın yanında yıllık 50 bin dolarlı da ödemeniz gerekecektir. Çünkü bu alanda mezun bir aday piyasada çok yüksek ücretle iÅŸ bulabilmekteymiÅŸ.

Özel sektörün üniversiteye sunduÄŸu projelere saÄŸladığı proje desteÄŸi ve talepleri ile üniversitelik anlayışı ile baÄŸdaÅŸmayan yanlarının kaygı yaratığı basına yansıyan bilgilerden anlaşılmaktadır.

Özel Hizmet veya Katkı Payı da Yok
Amerikan üniversitelerinde de dışarıya iÅŸ yapılıyor, hastanede özel muayene de yapılıyor. Ancak bu hizmet için de özel bir ek gelir elde edilmemektedir. Tabii hocaların maaÅŸları o kadar yüksek ki ek ders ücreti ve özel hizmet katkı payına ihtiyaç duyulmuyor. Üniversite öÄŸretim üyeleri danışmanlık "Consulting" yapabilir ama bu faaliyetlerini Üniversite is saatleri dışında (Pazartesi-Cuma; haftada 40 saat) bir zamanda yapması gerekir. Yıllık olarak öÄŸretim üyelerinin çalışma alanlarına baÄŸlı olarak 100 bin dolardan - 700 bin dolara kadar maaÅŸ alan bilim insanları ek ders ve dışarıda iÅŸ arama gereksinimi doÄŸal olarak ortadan kalkmaktadır. Çünkü hem maddi olarak doygun hem de ürettiÄŸi bilimsel verilerden dolayı manevi olarak doygun.

Yabancı Bilim Ä°nsanı BaÅŸarısı Ölçüsünde Kadro Alabilmektedir.
Amerikan üniversitelerinde çok sayıda yabancı bilim insanı bulunmaktadır. Ohio State de 47 Türk bilim insanı bulunmaktadır. Gerçekten hepsi son derece baÅŸarılı. ÖrneÄŸin, yakından tanıdığım ve saygı duyduÄŸum Kimya MühendisliÄŸi bölümünün baÅŸarılı bilim insanı Prof. Dr. Ümit Özkan Ohio State Üniversitesinde Mühendislik fakültesinin araÅŸtırma ile ilgili Dekan Yardımcılığına atanan ilk bayan ve yabancı kökenli öÄŸretim üyesi olmuÅŸ ve bu görevi 5 yıl sürdürmüÅŸ. Kendisi bu yıl Amerikan Bililim ödülüne layık görüldü. Birlikte çalıştığım BirleÅŸmiÅŸ Milletler, Dünya Ä°klim Gurubu üyesi olarak Nobel ödülü alan Prof. Dr. Rattan Lal, bana bu ülkede kim olursan ol baÅŸarılı isen deÄŸer görüyorsun demiÅŸti. Mutlaka bazen Amerikalılara öncelik tanınıyor birisini ise alınırken, ama akademik hayatta bu ayrıcalık yok denebilecek durumda. Sanırım bir öÄŸretim üyesinin ise alınmasında, diÄŸer adaylar arasından seçilmesinde (Amerikalı veya dışarıdan) öÄŸretim üyesi adayının yeteneÄŸi, bilgi seviyesi ve gelecek için vaad ettiÄŸi potansiyel

Yönetici Belirleme Sistemi
Amerikan üniversitelerinde yönetici seçimini daha önce yazmıştım. Ohio State gibi büyük bir üniversitenin bilimsel, idari ve fiziki olarak yönetilmesi büyük bir ekip ve organizasyon iÅŸi olsa gerek. Amerika'da üniversiteler devlet ve vakıf veya özel üniversiteler mütevelli heyeti tarafından üst kurul olarak yönetiliyor. Ancak rektör, dekan ve bölüm baÅŸkanlıkları belirli ölçütlere göre belirlenmektedir. Üniversite rektörünün yönetim modeli ve bilimsel bilgisi ve yenilikçiliÄŸi veya yeniliklere açıklığı önemli. Ohio State de rektörün yeni yıl mesajını okumuÅŸtum. Orada üniversiteye ileriye taşımak için bütün dinamiklere düÅŸen görev kadar kendi sorumluÄŸunu iÅŸaret ediyordu.

Ohio State'te olduÄŸum sürede Ziraat Fakültesi Ziraat ve Biyomuhendislik bölümüne bölüm baÅŸkanı secim prosesi vardı. Aynı bölümde Prof. Dr. Erdal Özkan hocam, büyüÄŸüm ve sevgili dostum benim bu konularla ilgili olduÄŸumu bildiÄŸi için beni de davet ettiler adaylardan birinin kendisini takdim toplantısına. Adaylar bölümdeki akademisyenler, öÄŸrenci ve çalışanlar ile görüÅŸtükten sonra bir resepsiyonla bir sunumda bulunarak projelerini ve bölüm için geleceÄŸe ait vizyonlarını anlatmaktadır. Sonra da seçilme iÅŸlemine geçilmektedir. Seçimde adayların bilimsel baÅŸarısı, uyum ve yöneticilik yeteneÄŸinin önemli olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Seçim prosesi genellikle ÅŸöyledir: Dekan bölümdeki öÄŸretim üyelerinin ve çalışanların da bilgisini aldıktan sonra bir secim komitesi kurar. Bu komite genellikle çalışan (görevli) kadrodan birisi, bir lisans ustu öÄŸrenci, 4-5 öÄŸretim üyesi (bunlardan birisi bolum dışından), ve üniversite dışından (genellikle bölümün eski mezunlarından ve bölümle iliÅŸkilerini devam ettiren) bir kiÅŸiden oluÅŸur.

Yönetim ve Ä°ÅŸ Bölümü
Üniversite rektörü tek başına etkili ancak rektör yardımcıları ve kendi aralarındaki iÅŸ bölümünün önemli olduÄŸu görülüyor. Böylesi büyük üniversitede rektör kolay yönetebileceÄŸi kiÅŸileri deÄŸil de iÅŸ yapacak kiÅŸileri aradığı ve yetkilendirdiÄŸi görülüyor. Üniversite sitesinden bizlere gönderilen iletilere göre geçen yıl baÅŸka üniversitelerden Rektör yardımcılarının transfer edildiÄŸini öÄŸrendim. Ki bu kiÅŸilerin öz geçmiÅŸlerinde ne denli yönetim becerileri geliÅŸtirdikleri belirtilmektedir. Üniversitenin çoÄŸu akademik ve eÄŸitimi baÅŸkan yarımcılarından birisi "EXECUTÄ°VE VÄ°CE PRESÄ°DENT AND PROVOST" . Bir çok sorun Provost'tan bitiyor.

Üniversitelerin sorumluluk alanları nedeniyle iÅŸ yükünün dağılımı bakımından önemli bir yöntem. Yoksa bütün yetkilerin Rektörde olduÄŸu durumda, zamanla iÅŸler istenilen verimlilikte yapılamayınca yöneticiler de daha yalnız ve baskıcı olabilmektedirler.

Üniversite Bölgesel Sorunlara Yönelik AraÅŸtırmalara Önem Vermektedir.
BaÅŸlangıçta belirttiÄŸim gibi üniversite Tarımsal araÅŸtırma ve eÄŸitim için baÅŸladığından Üniversitenin Ohio eyaletinde çok sayıda ağırlıklı olarak tarımsal araÅŸtırma istasyonu bulunmaktadır. Bu istasyonların bazısında çoÄŸunluÄŸu araÅŸtırmacı kadrosunda bilim insanları bulunmaktadır. Buralarda da araÅŸtırmada Prof. ve diÄŸer araÅŸtırmacılar çalışmaktadır. ÇoÄŸu öÄŸrenci ders aÅŸamasından sonra bu araÅŸtırma istasyonlarında çalışmalarını sürdürmektedirler. Tabii buraların araÅŸtırma olanakları bazen üniversite merkezinden de daha iyi olabilmektedir. Ziraat Fakültesi bünyesinde yürütülen araÅŸtırmalar genelde bölge sorunlarına yöneliktir.

Bilim Ä°nsanlarına Önem Verilmektedir.
Aya ilk ayak basan Ünlü Amerikalı astronot Neil Armstrong aslında bir üniversite öÄŸretim üyesi ve Ohio State üniversitesinde kürsüsü bulunmaktadır. Halen saÄŸ olan ve Ayda yürüyen ilk ve son astronot Neil Armstrong'u 2010 yılının ilkbaharında Adana'ya gelince görmüÅŸtüm. Ohio State'te çalışırken bana Prof. Neil Armstrong'un bürosunu gösterdiler. KiÅŸi bir baÅŸkan gibi ağırlanıyormuÅŸ. Neil Armstrong'un özel sekreteri ve dayalı döÅŸeli bürosu bulunuyor. Üniversitede birlikte çalıştığım Prof. Dr. Rattan Lal'in ve diÄŸer baÅŸarılı çalışmalar yapan hocaların üniversitesi ve bölümleri tarafından gördüÄŸü ilgiyi görünce Amerikan'ın bilimde neden önde olduÄŸunun önemli nedenlerini anlamış oldum.

Amerika'da Bilim Profesyonelce Yapılıyor
Amerikan üniversitelerinde eÄŸitim görmüÅŸ veya üniversitelerde uzun veya kısa sürede bulunmuÅŸ hocalarımızın da dikkatini çekmiÅŸ olmalıdır ki bilim için herhangi bir sınırlama olmamaktadır. Her üniversitenin bütçesi, aldığı hibe, bağışlar ve kamu kaynaklarından ve özel sektörden aldıkları projeler farklı olmaktadır. Bu durum tamamen üniversitenin yöneticilerinin yönetim becerisi ve iyi bilim insanlarının ürettiÄŸi projelere baÄŸlıdır. Birlikte çalıştığım hoca ve ekibinin 10 milyon dolarlık proje aldığını öÄŸrenince doÄŸal olarak neden bizde bu tür olanaklar saÄŸlanmıyor diye düÅŸünülmektedir.

Bilimsel yeterliÄŸi olan insan her kim olursa olsun baÅŸarılı ise kadroya alınabilmekte, proje alabilmekte ve bilimsel araÅŸtırma ekibi oluÅŸturabilmektedir. GörebildiÄŸim kadarı ile kimse kimsenin adamı deÄŸil. Kimse hak etmediÄŸi projeyi almamakta, herhangi bir kuruma ve mevki ye getirilmemektedir. Kısacası Amerikan üniversitelerinde ölçü ve profesyonellik var ve bilimsel baÅŸarıya baÄŸlı olarak ilerleme ve maaÅŸ alınmaktadır.

Bilim insanları Her Yıl Hesap Vermektedir
Amerikan Üniversitelerinde geleneksel olarak her öÄŸretim üyesi yıllık yaptığı faaliyetlerini raporlaÅŸtırmaktadır. Her öÄŸretim üyesi, verdiÄŸi ders sayısı, bilimsel makalelerini, aldığı projeleri, verdiÄŸi veya katıldığı konferansları, toplum hizmetleri, Master ve Doktora öÄŸrenci sayısı, onların ürettiÄŸi tezleri, devletlerarası kurulan iliÅŸkileri ve diÄŸer faaliyetler konusundaki çalışmalarını bölüme sunmaktadır. ÖÄŸretim üyesinin basarî derecesi belirlenirken öÄŸrencilerin ders sonu öÄŸretim üyesi hakkında verdikleri deÄŸerlendirmekler de göz önüne alınmaktadır. Bu durum üniversite üst yönetimi tarafından da deÄŸerlendirilip maaÅŸlarına kadar yansıdığı için sistem kiÅŸiyi üretmeye zorlamaktadır. Tabii deÄŸerlendirme de adamına göre deÄŸil, yine gerçek ölçülebilir ölçütler üzerinden yapılmaktadır.

Kimse "Dead Wood" (Ölü AÄŸaç) Olarak Anılmak Ä°stemiyor
DoÄŸal olarak hiç makale üretmeyen, hiçbir konferansa katılmamış, seminer vermek için davet edilmemiÅŸ, öÄŸrenciden yeterli deÄŸerlendirme almamış öÄŸretim üyeleri yetkililerin gözünden kaçmıyor. Yeri geldiÄŸinde kiÅŸi uyarılmakta. Ancak sistem öyle bir yere gelmiÅŸ ki nerdeyse bir "mahalle baskısı" ile herkes kendini çalışmak zorunda hissediyor. Amerikan üniversitelerinde da çok doÄŸaldır ki pek is yapmayan, çok pasif bir ÅŸekilde görev yapan ve üretmeyen, araÅŸtırma yapmayan kiÅŸiler var ve bunlara "Dead Wood" deyimi kullanılmaktaymış. Prof. Özkan diyor ki Amerikan Üniversitelerinde "birazcık kiÅŸilik sahibi olan öÄŸretim üyeleri kendilerini "Dead Wood" tanımına sokmamak için elinden geleni yapmaktadırlar".

Bilimsel Başarı Araştırma Gruplarında Gizli
Amerikan üniversitelerinde çoÄŸunlukla iyi isim yapmış bilim insanlarının her birinin güçlü araÅŸtırma gurupları bulunmaktadır. Post dok, doktora, yüksek lisans ve teknik kadrosu ile 30-40 kiÅŸilik araÅŸtırmacının çalıştığı gruplarda doÄŸal olarak önemli derecede bilimsel çalışma yapılmaktadır. Örnek olarak birlikte çalıştığım Dr. Lal yıllık olarak 70-80 yayın yapmaktadır. Bana her araÅŸtırmacı yılda 2-3 yayın yaparsa yıllık olarak grubun kaç yayın yapacağı kendiliÄŸinden ortaya çıkmaktadır. Ohio'da kaldığım sürede hocanın bilimsel öngörüsü, isteklendirici tutumu, seminerlerdeki bilimsel derinliÄŸi ve yazdığım makalelerin çok kısa sürede kritik ederek okuması bu kadar makalenin tesadüfen oluÅŸmadığı ve arkasında ciddi bir bilim gücü ve motivasyonun olduÄŸu görülüyor. Tabii bu bir sistem sorunu ve kiÅŸi çalışmaktan mutluluk duyuyor, çalıştığının karşılığı olan maddi ve manevi doyuma ulaşıyor. Bütün bu etkiler üniversitenin iyi bilim insanlarına sahip çıktığı ve onların üniversitelerinde kalması için sanırım özel önleml

Bilim İnsanları Arasında Rekabet Var
Amerikan üniversitelerindeki bilim insanları arasında da daha fazla proje ve kaynak yaratma konusunda ciddi bir rekabet yaÅŸanıyor. Belki aralarındaki rekabet çok dışarıya yansımıyor ancak birbirlerini zorladıkları görülüyor. Bilim profesyonelce yapıldığı için ve de bilimsel üretime dayalı baÅŸarı ölçüsü dikkate alındığı için doÄŸal olarak yarış oluÅŸmaktadır. Bu yarış makam mevki için deÄŸil daha çok bilimsel veri ve makale üretmek için yapılmaktadır.

Üniversitenin Kendine Özgü Farklılıkları Bulunmaktadır
Üniversitenin bir diÄŸer önemli mekânı Jeoloji bölümüdür. Bölümü inÅŸa edenler Ohio eyaletindeki bütün taÅŸlardan oluÅŸan bir bina yaptırmıştır. Binanın giriÅŸindeki her taÅŸ farklı. Binanın kendisi müze olduÄŸu gibi içinde de bir müze var. Mevcut hali ile bölüm binası bütünsel bir bilim mesajı vermektedir. Üniversitenin ilk Kütüphanenin Kurulu olduÄŸu ve içinde Pleontolojı müzesinin bulunduÄŸu ortam görülmeye deÄŸer niteliktedir. Jeoloji bölümü temel bilim gibi çalıştığını belirterek mühendislikten ayrı bir tavır takınıyor.

Faculty Club Ve Student Union
Üniversite öÄŸretim üyelerinin kayıtlı olduÄŸu ve yönetimi öÄŸretim üyelerinin oluÅŸturduÄŸu merkez bizdeki sosyal tesisler gibi Faculty Club dedikleri üniversite kulübünde öÄŸle yemekleri yenilen nezih bir mekân. Tabii içinde deÄŸiÅŸik toplantı odaları ve misafirlerin ağırlandığı bir mekân. Rektörün her yılın baÅŸarılı öÄŸrenciler ve aileleri ile bir araya geldiÄŸi ve yemekte ağırladığı salon yanında konferans salonunu ve okuma alanı ile çok farklı bir ortam. Üniversitenin Student Union modernizasyonu ve olanakları ile görülmeye deÄŸer bir ortam. ÖÄŸrenciler ve misafir araÅŸtırıcıların bir çok sorunun çözüldüÄŸü merkez bir çok yönden çok yaralı ve iÅŸlevseldir. Bütün kurumları ile Student Union bir üniversiteye yakışır ağırlığı olduÄŸu görülüyor. Avrupa üniversitelerinde de benzeri merkezler öÄŸrencilere yönelik yardımcı hizmetler sunmaktadırlar.

Üniversite Kütüphanesi
Üniversitenin yeni merkezi kütüphanesi yanında on kadar fakültenin bünyesinde kütüphaneleri bulunmaktadır. Her türlü kaynaÄŸa anında eriÅŸim imkânı sunulmaktadır. Bulunmayan kaynaklar da en kısa sürede saÄŸlanmaktadır. Üniversite öÄŸrencileri ve mensuplarına her türlü bilgi iÅŸlem programları en ucuz imkânlar ile saÄŸlanmaktadır. Üniversitede kaynak bulamama sorunu diye bir ÅŸey yok.

Bilgi Ä°ÅŸlem Merkezi
Üniversitenin bilgi iÅŸlem ve bilgi teknolojiler merkezi son derece geniÅŸ bir alanda bilgi teknolojileri hizmeti sunmaktadır. Her sabah on binlerce kiÅŸiye üniversitede ki geliÅŸmeleri duyurmakta ve diÄŸer bilimsel yazılım programları ve online üzerinde bilgiye eriÅŸme imkânı sunmaktadır. Prensip olarak benimsediÄŸim bir üniversitenin kalbi olarak gördüÄŸüm kütüphane ve bilgi iÅŸlem merkezi bir üniversiteye yakışır ÅŸekilde hizmet üretmektedirler. Darısı bizim gibi ülkelerdeki üniversitelerin başına diyelim.

Spor Kompleksleri
Üniversitenin çok sayıda spor kompleksinde yüzlerce kiÅŸi aynı anda spor ve eksersiz yapma ÅŸansına sahip. ÖÄŸrencilere çok geniÅŸ bir alanda ücretsiz spor yapma olanağı sunmaktadır. Üç büyük stadyum, yüzme havuzları ve diÄŸer imkânlar. Üniversitede spora gerçekte büyük önem verildiÄŸi her yönü ile kendisini hissettirmektedir.

Üniversite Toplumla BütünleÅŸmiÅŸ
Bilim ve teknoloji üreten Amerika'da toplum bilimin önemini günlük hayatta yaÅŸayarak benimsediÄŸi için üniversiteye ve bilime önem vermektedirler. Bu baÄŸlamda üniversiteler toplumla kaynaÅŸmış durumdadır. Üniversitenin yayım merkezi üniversite ile toplum arasındaki bağı kurmaktadır. Özellikle tarım bilimlerinde öÄŸretim üyelerinin bir kısmının kadroları yayım olduÄŸu için çiftçilerin sorunları ile doÄŸrudan ilgilenilmektedir. Tabii sorunlar bilimsel olarak çözüm arandığı için bile de katkıda bulunmaktadır. Çiftçinin ve toplumun sorunları çözüldüÄŸü için toplum ve ilgili kuruluÅŸlar üniversiteye güvenmekte ve destek çıkılmaktadır.
Ayrıca Amerikan üniversite futbol kulüpleri arasındaki maçlar ülkenin geniÅŸ bir kesimi tarafından büyük ilgi görmektedir. Mezunlar ve bölge halkı üniversite takımına destek vermektedir. Üniversitede kendilerine konaklama ve lojistik destek sunmaktadır. Bu anlamda üniversite toplumla bütünleÅŸmiÅŸ.

Üniversiteler Siyasetin Dışında Kalmayı BaÅŸarmışlar
Geçen 2010 Kasım ayında yapılan Amerikan ara dönem seçimleri nedeniyle BaÅŸkan Obama Ohio State Üniversitesinin tam ortasında olan geniÅŸ bir alanda bir gece mitingi düzenlemiÅŸti. Üniversite miting için müsaade etmiÅŸ, çok sayıda partili partisiz kiÅŸi mitinge gelmiÅŸti. Ben ve bölümdeki bazı arkadaÅŸlar BaÅŸkan Obama'yı dinlemek ve genel atmosferi izlemek için gece mitingine gitmiÅŸtik. Ä°yi organize olmuÅŸ ve yüksek güvenlik önleminin alındığı mitinge katılan Obama'nın mitingine Üniversite Rektörü katılmamıştı. Ancak BaÅŸkan'ın miting sonrası Rektörün makamına kadar yürüyerek geçtiÄŸi ve Rektörün BaÅŸkanı kendi odasının kapısında karşıladığı söylendi. Bilim insanlarına yakışır bu davranışla bilimin ve bilim adamlarının politikacıların ayağına gitmediÄŸini göstermesi bakımından önemli. Birlikte çalıştığım Dr. Lal, tarım ve topraÄŸa baÄŸlı iklim deÄŸiÅŸimleri ile ilgilendiÄŸi için eski baÅŸkan yardımcısı Al Gore'in kendisini birkaç kez telefonla aradığı, BaÅŸkan Obama'nın bilim danışmanı Dr. Lal'ı ayağına çağırmak yerine bilgis

Sonuç olarak altı ay gibi kısa bir sürede bulunduÄŸum üniversitenin araÅŸtırma merkezindeki çalışmalarım bilimsel ve sosyal yönden çok yarlı geçmiÅŸtir. Bu sürede edindiÄŸim izlenimde Amerikan üniversiteleri ürettiÄŸi bilim ve teknoloji sayesinde ülkelerine ciddi artı deÄŸer katıkları için devlet ve toplum bilime ve üniversiteye önem ve destek vermektedir. Üniversite eÄŸitimi ve bilim tamamen baÅŸarıya ve üretime dayalı olarak destek görmektedir. Bilim insanları ve üniversite yöneticileri yetkinlikleri ve üretkenlikleri ile ayıklanarak seçilmektedirler. Sistem kiÅŸilerin rengine, diline, dünya görüÅŸüne ve milliyetine bakılmaksızın ürettiÄŸine baÄŸlı olarak iÅŸlemektedir. Tabii zaman zaman bu rekabetçi yarış kırıcı ve zorlayıcıda olmaktadır.

Umarım ülkemizde de bir gün bilimsel alt yapısı geliÅŸmiÅŸ, bilimsel çalışmalara her türlü desteÄŸi saÄŸlayan, bilim insanına deÄŸer veren üniversitelere kavuÅŸuruz. Türkiye'nin geleceÄŸi ve hak ettiÄŸi yere anacak ve ancak bilim ve teknolojiye önem vererek, bilim insanına yatırım yapmasına baÄŸlıdır. Bu da ciddi bir bilim politikası ile bu saÄŸlanabilir. Türkiye'nin bir an önce bilim ve teknoloji politikasını oluÅŸturup, siyaset üstü bir üniversite yasası çıkarması kaçınılmaz olmuÅŸtur. Türkiye'nin yurt dışındaki baÅŸarılı bilim insanlarını görünce koÅŸular ve olanak saÄŸlandığı zaman ülkemizde de ileri düzeyde bilim eÄŸitim yapılabilir.
                                                                     25 Ocak 2011, PerÅŸembe Adana