KİMLİĞİ BELLİ BİR ŞAİR;(*)
                                 METÄ°N ÖNAL MENGÜÅžOÄžLU
                                           
                                                                         Asaf Emingil
                                         bizde bilenmenin adı sabır 
                                         bizde savaÅŸ ölüm deÄŸil hayattır 
                                         bizde düÅŸman insan deÄŸil, fikirdir(**)
 
Yerler  Mühürlendi,   AÄŸabeyime  Mektuplar,   Bilge Terzi: Said Çekmegil,  Ä°stanbul Hikâyeleri,   Hayatımın Bahanesi Åžiirler,   Öptüm  Kara Gözlerinden,   Müstesna Åžair     Mehmet  Akif,  DüÅŸünmek Farzdır,   Vahiy ve Sanat,   Harput Åžehrengizi,   Gâvur Kayırıcılar… Birçok  farklı  alanda  birçok  farklı  söz… Åžiirlerinde duygu,  öykülerinde hayat,  eleÅŸtirilerinde ölçü,  fikirlerinde Kur’an…

Sanırım MengüÅŸoÄŸlu okumak kavurucu bir sıcakta gölgelenmenin vereceÄŸi haz gibi ve dahi, hayata dair tecrübe katıyor. YaÅŸanmışlığın masalsı bir tatla buluÅŸtuÄŸu cümleler öykü ile ayrılmaz bir parça kılıyor sizi. Anadolu’nun küçük bir kasabasında yerleri mühürleyen gecenin meltemi yüzünüzü okÅŸuyor kimi zaman. Her bir satırda Anadolulu bir halkın evladı olarak kendinizi bir daha yaÅŸabiliyorsunuz. Vahiy ve sanatın buluÅŸma noktasında hurafe’ye batmış zihinlerin karanlığına savaÅŸ açabiliyorsunuz. Fikirlerinin olgunlaÅŸtığı Malatya ekolünün düÅŸünmeye verdiÄŸi deÄŸeri “DüÅŸünmek Farzdır” da yakalayabilmeniz oldukça kolay. Son olarak Türkiye de hurafelerden arınmışlık ve sahihlik yolunda önemli bir adımın mimarı Said Çekmegil için yazdığı “Bilge Terzi” kitabı, bugünkü zihin yapımızın hangi serüvenlerle oluÅŸtuÄŸuna dair önemli ipuçları sunabiliyor.

MengüÅŸoÄŸlu’nun ÅŸiirlerinden biri var ki, gençliÄŸimden olsa gerek ruhumda ÅŸahlanış yaratıyor. Müslümanca bir duruÅŸun alnı açıklığı hatırlatılıyor her mısrada. Kur’an’ın eÄŸitimiyle hayatında her an netliÄŸini korumuÅŸ Peygamberin izlerini sürmeye baÅŸlıyorsunuz ÅŸiir akıp gittikçe. Maskesiz, riyasız, adam gibi adamların çağı beliriyor zihin dünyanızda.

“Belli Olmaz KimliÄŸi Arkadan Vurucunun” ÅŸiiri vasıfsal bir tanımlama ile baÅŸlıyor. Bilginin gücünün verdiÄŸi özgüven ile düÅŸmanına rest çekmek sanırım kurani bir üslup. Kuranda kâfirlere karşı bunun gibi bir söz getirsinler resti bilginin eminliÄŸi ile alakalıdır. Bilginin tek yaratıcısı Allah’ın insana sunduÄŸu bilgiyi kuÅŸanıp, istikamet üzere olmak sanırım ÅŸiirin ana temasını oluÅŸturuyor.
 
kim bilir bizim bildiÄŸimizi
suratımızda maske
kitabımızda yalan yok
tanımakta ustayızdır münafığı
ve de arkadan vuranı
öfkenin ve öç almanın zamanını
iyi biliriz,
kim bilir bizim bildiÄŸimizi
ölümden sonraki
ve önceki hayatı
ve mutluluÄŸu
…             
Åžiirde kelimelerin seçimi, estetik duyguları ikinci plana alınarak yapıldığı havasını sezdiriyor. Mananın daha yoÄŸun hissedildiÄŸi, mısralar kimi yerlerde birbirini tamamlarken kimi yerde baÅŸka bir mesajı araya sıkıştırmış. Bütün bu teknik ayrıntıların ötesinde, sade ve yalın anlatım üstün bir özgüven mesajı veriyor. Åžiir adeta bilgisi olanın kimliÄŸi vardır mesajını iÅŸliyor kalplere. Ä°çi yanlışlarla dolu bir öz bilgiye sahip olanların, düÅŸüncelerin çarpışmasından korkması bir hakikat. Bilginin konuÅŸamadığı yerde, ilmin ve hakikatin bastırılması da ayrı bir realite. Oysa Müslüman bilgiye sahip oldukça güçlüdür ve deÄŸerlidir. Fikirlerin çarpışmasından rahmet umar. DüÅŸman bir karakterin eseri beÅŸer deÄŸil, fikrin bütünü insandır. Bundandır ki sözünde durmanın izzeti, olgunluk nüvesinin temel adımlarındandır. Ve yine bundandır ki ancak kendilerine savaÅŸ açanlara karşı yüz yüze, göz göze savaÅŸmayı ahlak edinmiÅŸlerdir. Oysa düÅŸmanın karakteri ikiyüzlülük kılıfı ile sarılmış, kuÅŸatılmıştır. Bütün insani ilkeleri çiÄŸnemeyi marifet bilmiÅŸtir yüzyıllar boyu.
…
yüzünüz gerçek deÄŸil ki utana
lakin 'savaÅŸ
gerçek yüzünü gösterince'
yırtıldı maskeleriniz
…
SavaÅŸ meydanında gösteremediÄŸi yiÄŸitliÄŸi masum çocuklar ve kadınlar üzerinde göstermiÅŸtir düÅŸman. MengüÅŸoÄŸlu, bu karaktersizliÄŸi temel de büyük hesabı unutarak yapılan küçük hesaplara baÄŸlamakta ÅŸiirde. Ona göre en temel sorun Kur’an’ın da sık sık üzerinde durduÄŸu gibi insanın kendini ebedi sanırcasına yaptığı hesaplar. Oysa Müslüman ahlakı her plan sahibinin üstünde bir plan yapıcı, bilgisi ile yatıştırılmış, sükûn bulmuÅŸtur. Bundandır ki hesap günü zihninin en ücra köÅŸelerine kadar Allah korkusuyla harmanlanarak iÅŸlenmiÅŸtir. Ä°ÅŸte, yere düÅŸüÅŸünde her bir Müslüman, rahmet umar yer küreye dair. Her bir düÅŸüÅŸün geride onlarca diriliÅŸ bıraktığının farkındalığı; yas tutmaya, matem çığlıkları atmaya manidir. Åžair, yeryüzünün aydınlığını, tutulan güneÅŸle karanlığa teslim ediÅŸindeki teÅŸbihi ile Müslümanın umutsuzluÄŸa ve yılgınlığa teslim olamayacağı iddiasında bulunuyor.
…
bizde güneÅŸ tutulur
yas tutulmaz,
bizde dayanmanın adı ÅŸükür
bizde bilenmenin adı sabır
bizde savaÅŸ ölüm deÄŸil hayattır
bizde düÅŸman insan deÄŸil,
fikirdir. (**)
…
Åžiirin son kısmında MengüÅŸoÄŸlu çeÅŸitli kıyaslamalarda bulunuyor. Bu kıyasların temel hareket noktasının, karakter özellikleri olduÄŸu aÅŸikâr. Müslüman için savaşın sadece meydanlarda silahla olmadığını aksine her an mücadelenin insan zihnini tefekkürden koparıp ölçüsüz bırakan putlarla olduÄŸunun iÅŸaretini veriyor. Uyanık bir zihnin, akleden bir kalbin önündeki en büyük engel köleleÅŸmektir. Oysa Müslüman Allaha kul olmak için yaratılmıştır. Kölelik gayri ihtiyari bir durum iken kulluk bir seçimdir, bir ÅŸuurdur ve dahi bir onaydır. Ä°ÅŸte bundandır ki insanın kendi kararı korkusuz kılar onu. Allah’a tevekkül edenin uyanık ÅŸuuru, ölümü Allaha yakınlaÅŸmanın bir ikramı gibi algılar. Åžaire göre her ÅŸart ve durumda acılar çeken, ölüm korkusu ile beynini esir etmiÅŸ düÅŸmandır. Bundandır ki kendine ölümü hatırlatan her ÅŸeyi ortadan kaldırmak ister. MengüÅŸoÄŸlu’na göre ona vahÅŸeti öÄŸreten bu duygudur. Bu psikoz durumu huzursuzluÄŸun ve vicdansızlığın yürekte yer edinmesidir. Aklı ölçüsüz bırakan ya da aklı kalpten koparıp dar hazneler içine sokan yine bu hastalığın bir uzantısıdır.
…
ben
vurulurken bile seni düÅŸünürüm
biliyorum
benden daha çok acılar içindesin
seni mahvetmeye yeter ölüm korkusu
ölümü -yalan mı-
bir an düÅŸünmeÄŸe dayanamazsın
bu sana vahÅŸeti öÄŸretmiÅŸtir
ancak kan içince rahatlarsın.
 
MengüÅŸoÄŸlu fikirleri, ÅŸiirleri ve öyküleri ile düÅŸünme ve fıkhetme ameliyesini toplum ile paylaÅŸmış bir mütefekkir. Toplumun, var olan kısır düÅŸünce girdabından ve popüler savruluÅŸlardan biraz çıkıp, sahih bir çizgide sorgulamacı bir zihin ile hayatı algılamasına katkı yapmış bir fikir adamı. Åžiirde de bahsettiÄŸi gibi onun yetiÅŸtiÄŸi ekolün müntesipleri, bütün gayr-i Ä°slami düÅŸünce yapılarını (hurafe, bidat, menkıbe, öteki dinler, israiliyat vs.) karşılarına alarak ıslah neslinin önderleri olma noktasında önemli adımlar attılar. Her resulün, toplumunun bozulmuÅŸluÄŸuna karşı dik duruÅŸu gibi dik durma gayreti güttüler. 

_________

(**) ifade, "bizde düÅŸman insan deÄŸil;  yanlış fikirdir"  ÅŸeklinde olsa maksada daha uygun olurdu sanıyoruz. kriter