ortaya koydular. Çizilen Türkiye resmi toplantıdaki akademisyenlerin kafasında bıraktığı sonuç, dünyada yıllık makale üretme potansiyeli yönünden 19 sıradaki ülkemizin ürettiÄŸi makalelerin deÄŸer görmesi bakımında dünyada aynı ağırlıkta olmadığı görülüyor. Nüfus büyüklüÄŸü üzerinden bin kiÅŸi başına bilim insanı, bilimsel araÅŸtırma kapasitesi, yapılan yayınların atıf alması yönünden pek de istenilen düzeyde olmadığımız görülüyor.

Toplantıda Doç. Dr. Tulga Ulus Türkiye’de üretilen bilimsel bilginin ekonomiye ve endüstriye dönmediÄŸini belirterek Türkiye’nin bilim politikalarının belirlenmesi ve bunun içselleÅŸtirilmesi gerektiÄŸini belirttiler.  Dr. Elif Gürses ULAKBÄ°M’in 2010 yılı hedeflerini anlattılar toplantıda Türkiye kaynaklı dergilerin indekse geçmesi konusunu gündeme getirdiler.

TÜBÄ°TAK ULAKBÄ°M yönetimi tarafından son yıllarda 1981–2007 arasında Türkiye adresli olarak üretilmiÅŸ bilimsel yayınların sayısı ve etki deÄŸerini “Türkiye Bilimsel Yayın Göstergeleri (II)” adlı kitapta toplamış bulunuyor. Kitap  http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/yayin/tbyg_1981_2007/index.uhtml  adresinden indirilebilir.

Kitap bir bütün olarak Türkiye dışındaki 44 ülke, AB–27 ve OECD ülkelerinin bilimsel yayın sayısı ve etki deÄŸerleri karşılaÅŸtırmalı olarak yapılmıştır. Türkiye adına üretilen yayınlar, 8 ana konu ve kategori kapsamında yer alan 250 alt bilimsel disiplin düzeyinde incelenmiÅŸtir.
Mevcut hali ile yıllık yayın sayısı sıralamasında Türkiye 2007 yılında 19. ve 2008 yılında ise 18. Sırada yer almaktadır. Ancak 1981–2007 yılları ararsıda üretilen makale, derleme ve not türündeki yayın sayıları yönünden 45 ülke arasında kümilülâtif alarak 26. sırada bulunuyor.

Her bir bilim alanı ayrı ayrı olarak 44 ülke ile karşılaÅŸtırmıştır. Yetkililer tabloları nasıl okuyorlar bilmiyorum ancak sayısal rakamlar ülkemizin bilimsel olarak ürettiÄŸi yayınların pek de baÅŸka bilim insanları tarafından kullanılmadığı görülmektedir. Türkiye adresli makalelerin etki deÄŸeri birçok ülkeden çok çok geride bulunmaktadır. Hatta toplam üretilen makale sayısı yönünden bizden çok geride olan ülkelerden de çok gerideyiz. Türkiye adresli olarak üretilen makalelerin aldığı atıf sayısı ve etki deÄŸerleri yönünden ise bilim dalları yönünden çok daha gerilerde olduÄŸu görülüyor. Türkiye'de üretilen yayınların çoÄŸunluÄŸu tıp ve pediatri alandın da olmasına raÄŸmen etki deÄŸeri yönünden en geride olduÄŸumuz görülüyor.

Kitapta Türkiye adresli üretilen bilimsel yayınların etki deÄŸeri düzeyi ise Dünya, OECD ülkeleri ve AB–27 ülkeleri ortalama deÄŸerlerinin yaklaşık üçte biri kadardır. 1981–2007 döneminde ülkemizde üretilen yayınalar, hem AB–27’ nin ve hem de ABD’ nin % 1,8’ i kadar olduÄŸu görülüyor.

Prof. Dr. Ä°smail Demirel söz konusu kitaptaki verilere dayanarak ülkemizin bilimsel olarak dünyadaki yerini sunmuÅŸtur. Sayın Demirel’in sununda 2000–2007 yıllarında dünyada 8 bilimsel alanda en çok çalışılan ve bilimsel makalelerin yıllar itibarı ile karşılaÅŸtırmalı olarak iÅŸlenmiÅŸtir.

ÇoÄŸunlukla malzeme, biyokimya, Elektrik ve elektronik, bilgisayar bilimleri, moleküler biyoloji, fizik, kimya, nöroloji, cerrahi bilimler ve matematik en çok çalışılan konular olarak öne çıkmaktadır. ABD bu 8 alanda temel kabul edilerek diÄŸer ülkelerin bu eksendeki etkinlikleri deÄŸerlendirilmiÅŸtir. KarşılaÅŸtırmaya Avrupa birliÄŸi, Japonya, Çin, Rusya, Hindistan ve Brezilya karşılaÅŸtırmaya alınmıştır. Türkiye de karşılaÅŸtırmaya alınmış. Durum doÄŸal olarak vahim. Türkiye'de öne çıkan alanlar ise çoÄŸunlukla cerrahi bilimler, çocuk hastalıkları, kimya mühendisliÄŸi, veterinerlik ve ezacılık alanında en çok yayınların yapıldığı görülmektedir. 2007 yılında dünyada tıp, matematik, kimya, malzeme bilimi, biyokimya, çevre konuları öne çıkarken, Türkiye'de en çok yayın yine tıp, kimya, nöroloji, gıda, kalp damar cerrahisi, veterinerlik alanında daha fazla yayın yapılmaktadır. Ancak yayınların etki deÄŸerinin yayınların sayısı ile ters orantılı olduÄŸu görülmektedir.

Sosyal bilimlerde de Türkiye'nin karnesi ne yazık ki çok da istenilen düzeyde deÄŸildir.

Dünyada sosyo-ekonomik durma baÄŸlı olarak 5 fen bilimleri alanında yapılan yayın’a karşılık bir sosyal bilimler yayını yapılmaktadır. Avrupa’da bu oran 7:1 oranındayken Türkiye'de bu oran 27:1 düzeyindedir. 

Toplantıda haklı olarak bazı konular tartışma yarattı. ÖrneÄŸin Tıp bilimleri konusunda çok fazla yayın yapılmasına karşın etki deÄŸeri konusunda çok geride olmamızın neden sorgulanmadığı. Türkiye olarak bunca yayının ülke ekonomisine ne kazandırdığı sorusudur. Batıda yapılan yayınların teknolojiye dönüÅŸmesi kadar, ilgili ülkelerin ürettiÄŸi teknolojinin satılması ile ülkelerin ekonomilerine katkı saÄŸlandığı, ancak ülkemiz düÅŸük kaliteli yayın yapmaktadır sorusu soruldu.

Tıp veri tabanından Prof. Dr. Tayfun Özbey sorunun üniversitelerden kaynaklandığını belirterek. Üniversitelerin akademik aÅŸama politikasının birçok yönden niteliÄŸi düÅŸük yayınların yapılmasına neden olmakta olduÄŸunu belirttiler. Sayın Özbey kalitesi düÅŸük yayınların ve araÅŸtırmaların en önemli nedenin de üniversitelerde temel bilim politikalarının ve felsefelerinin olmamasına baÄŸlı olduÄŸunu belirttiler. Ayrıca bu durumun bir etik sorunu da olduÄŸunu söylediler. Özbey’in önerisi gerçekten çok önemli. Öneri olarak YÖK ve üniversitelerin akademik aÅŸama ve yükseltmelerde niteliÄŸi düÅŸük yayın anlayışından vaz geçmesi ve kalite unsuruna yer vermesi gündeme geldi. YaÅŸam Bilimleri Veri Tabanında Prof. Dr. Hakan Yardımcı son yıllarda Ankara Üniversitesi senatosunun akademik yükseltmelerde ULAKBÄ°M veri tabanında taranan dergilerde yer alan makaleleri belirli bir puan verilmesi önerisini benimsediÄŸini söyledi. Bu giriÅŸimin akademik yayıncılığın kalitesinin artması için bir umut olarak görülmektedir. Umudumuz diÄŸer üniversitelerinde Akademik aÅŸama ve yükseltmelerde indekste taranan dergileri dikkate alması ve kaliteye önem vermesidir. Tıp veri tabanı gurubundan Doç. Dr. Orhan Yılmaz yayın kalitesi ekseninde Etik Kurulların önemini iÅŸleyerek ULAKBÄ°M bünyesinde bir Etik Kurul oluÅŸturulmasının yayın kalitesine katkı saÄŸlayacağını belirttiler. Sosyal bilimler ver tabanı gurubu üyeleri haklı olarak sosyal bilimlere önem verilmesini belirtiler. Bütün katılımcıların çoÄŸunlukla katıldığı konu, YÖK ve Üniversitelerin akademik yükseltme ve atamalarda yayın kriterlerinin netleÅŸtirmesi yönündedir.

Bilimin günümüzde araÅŸtırma temelinde pahalıya yapılması, bunun sonucunda düÅŸük kaliteli yayınların çıkması doÄŸal olarak artık sorgulanmayı gerektirmektedir.

Her üniversitenin veya araÅŸtırma kuruluÅŸun da araÅŸtırma ne için yapılıyor?

Makale ne için yapılıyor? Üretilen makaleler Ülkemizin Hangi ihtiyacına cevap vermektedir?

Üniversitelerin belirli bir hedefi ve stratejisi var mı? Üniversitenin temel felsefesi var mı?

Üniversite yöneticilerinin bilimsel kapasitesi ve etkinliÄŸi nedir?

Bilim insanlarının belirlenmiÅŸ hedeflere yönlendirilmesi, belirli bir ruh ve amacın kazandırılması saÄŸlanmış mıdır?

Sık sık benim de sorduÄŸum bir soru toplantıda gündeme geldi, ÅŸöyle ki, yapılan yayınların çoÄŸunluÄŸu akademik aÅŸama için yapılıyor. O zaman da yapılan yayınlar ülkemizin hangi temel sorusuna cevap vermek için yapılmaktadır? Bilimsel yayıncılık stratejimiz var mı? Ülkemizin bilimsel bir hedefi ve stratejisi var mı? Soruları üniversitelerin araÅŸtırma potansiyeli ve bilimsel yayın kalitesi açısından hayatı önem taşımaktadır.  

Sonuç olarak ülkemiz bilimsel makale sayıları yönünden son yıllarda önemli bir geliÅŸme gösterdi. Ancak makalelerin atıf alması ve etki deÄŸeri yönünden dünya ortalamasının çok gerisinde yer almaktayız. Bugüne kadar niteliÄŸi düÅŸük üretilen makalelerin bilimsel geliÅŸmeye ve ülke ekonomisine katkıda bulunmadığı daha çok akademik aÅŸamaya ve yükseltmeye yönelik olduÄŸu sıkça iÅŸlendi. Ülkemizin artık belirli bir doygunluk düzeyine gelmiÅŸ olan bilimsel makale üretme potansiyelinin artık nitelikli bilimsel araÅŸtırma ve yayınlara geçmesi gerekir. Bu baÄŸlamda ULAKBÄ°M Türkiye'nin genel potansiyelini ve dünyadaki yerini gösteren resmini açık olarak gösterdi. Bundan sonra karar vericilerin adım atması gerekiyor. Yeniden aynı soru: Türkiye'nin Bilim politikası var mı? Bu sorunun cevabını sanırım çoÄŸumuz biliyoruz.