Edebiyat çevreleri, Nobel ödüllü Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez'in hastalığı nedeniyle yaÅŸamının son günlerinde inzivaya çekilmiÅŸ ve yakın dostlarına aÅŸağıda deÄŸiÅŸik dillere çevrilen ve hayata dair yazdığı yaÅŸam manifestosu niteliÄŸindeki mektubunu yayınlamıştır.  Benim nobel ödülü yazar olarak okuduÄŸum vede çok beÄŸendiÄŸim, Yüzyıllık  Yalnızlık,  AÅŸk ve Öbür Cinler, Kırmızı Pazartesi, Bir Kaçırılma Öyküsü, Albaya Mektup Yazan Kimse Yok, Kolera Günlerinde AÅŸk, kitapları Latin yazarın dünya edebiyatına kazandırdığı önemli eserler.

Yazar yakalandığı hastalığı nedeniyle  kaleme aldığı mektup, içerik ve bizlerin hayata bakış açısını ÅŸekilendirmesi bakımından incelemeye deÄŸer niteliktedir.

Gabriel’in mektubu:

 

Gabriel takma adı ile Gabo dün hayata gözlerini yumdu.

 

Yaşını başını almış, iyi eÄŸitimi, bilgi bikrimi en üst düzeyde olan ve Nobel ödülü almış Gabriel Garcia Marquez türü kiÅŸiliklerin yaÅŸam tecrübesi insanlık için en büyük öÄŸretidir. Sanat ve yazın türü kiÅŸilikler genelde geniÅŸ hayal gücüne sahip oldukları için sistemi bir bütün olarak görebilme yeteneÄŸine sahiptirler. Bugün bilimin bu denli geliÅŸmiÅŸliÄŸi ve buluÅŸların birçoÄŸu hayallerin geçeÄŸe dönüÅŸtürülmesi sonucu geçekleÅŸmiÅŸtir. Albert Einstein “hayal etmek bilmekten daha önemlidir” der.

87 yaşındaki Marquez'in "Artık ölebilir miyim" diyerek, "Tanrım bir yudumluk yaÅŸamım olsaydı... AÅŸk içinde yaÅŸardım" diyor. YaÅŸamı anlamaya çalışan biz insanlar için ölüm bilincini içselleÅŸtirmiÅŸ ve buradan kaçışın olmadığını yaÅŸayarak öÄŸrenmiÅŸ ve öÄŸrendiklerini de billurlaÅŸtırarak bizlerin yararına sunan bu tür deÄŸerleri ve önerileri kaçırmamak gerekir.

Yazarın belirttiÄŸi “Ey insanlar sizlerden ne kadar da çok ÅŸey öÄŸrenmiÅŸim” ifadesi beni en çok etkileyen cümlelerden biridir. YaÅŸamıma yön veren çok sayıda insan oldu. Hepsinden iyi veya kötü bir ÅŸey öÄŸrendim. Sosyolog Prof. Dr. Emre Kongar’ın “Herkesten Bir Åžey ÖÄŸrendim” adlı kitabı aynı ÅŸekilde öÄŸreticidir. Sayın Kongar “ÖÄŸrencilerimden, okurlarımdan, izleyicilerimden, çocuklarımdan, torunlarımdan öÄŸrenmeye devam ediyorum. Çalışıyorum, okuyorum, yazıyorum, ders veriyorum ” diyor. YaÅŸamın kendisi, bir bütün olarak deneme yanılma ve karşılıklı öÄŸrenmeyi ve birçok çeliÅŸkinin bileÅŸkesini içeriyor. Hani derler ya “kötü den de öÄŸrenilecek bir ÅŸey vardır, çünkü o ÅŸey, iyinin anlaşılması için emsal oluÅŸturur”. Bazen birileri sizi kötülüÄŸüne eleÅŸtirebilir, size kızabilir, düÅŸmanca yaklaÅŸabilir, ancak bundan yararlanmasını bilmek gerekir. EleÅŸtiriden ders çıkarmak gerekir. Sizi eleÅŸtiren, sizin de bir eksiÄŸinizi size hatırlatmış olmakla, size iyilikte bulunur.

Gabriel’in belirttiÄŸi “Tüm insanların, mutluluÄŸun gerçekleri görmekte saklı olduÄŸunu bilmeden, daÄŸların zirvesinde yaÅŸamak istediÄŸini öÄŸrendim” ifadesi bu anlamda önemlidir. EÄŸer gerçeÄŸi anlayabilirsek mutluluÄŸu yakalar, hayatımızı diÄŸer insan ve canlılar ile doÄŸada barış içinde geçirebiliriz. Bazıları bazen gerçekten çok zalim oluyor, çıkarı için her yolu mübah gören çok sayıda kiÅŸi ile karşılaÅŸtık. Hele bir de bu kiÅŸiler, yetenekleri ve iÅŸlevi ile sizden gerideyse kendilerini kabul ettirmek için çok daha zorlu kiÅŸiler olabiliyorlar. Ancak bundan da ders çıkarmak ve Gabriel’in yine belirttiÄŸi gibi “Tanrım, eÄŸer bir kalbim olsaydı, nefretimi buzun üzerine kazır ve güneÅŸin kendini göstermesini beklerdim” ifadesine uygun davranmak gerekir.

 

Türkiye’nin yetiÅŸtirdiÄŸi mimar, kültür insanı ve bilge DoÄŸan Kuban, CBT dergisinin köÅŸesinde (CBT 1407, 7 Mart 2014) “Para ve iktidar kavgası uygarlığın çare bulamadığı en iÄŸrenç insan hastalığıdır. Türkiye de bu çukurdadır. Dünya tarihinde ne bir bilge ne de bir filozof insanoÄŸluna para ve iktidarı tavsiye etmedi. Fakat insanlar ne bilgeleri ne peygamberleri ne de filozofları dinledi; ÅŸeytanın avukatı ya da hayvan olmayı yeÄŸledi. Bugün öyle bir dünyada yaşıyoruz” diyor.

Ä°nsanlığın binlerce yıllık tarihi içinde besin saÄŸlamak için kendi aralarında verdikleri savaÅŸ, doÄŸal olarak temel ihtiyaçlar (beslenme, sürdürülebilirlik (seks) üzerine kuruludur. Ancak insan çoÄŸu zaman ihtiyacın üzerinde büyük bir açgözlülükle ölümüne seks, güç ve para için savaÅŸ veriyor. Ä°nsanların çıkarları ve güç iliÅŸkileri, bazen insanı kötü insan yapabiliyor. Ancak sonunda insanın bu kadar gürültü patırtıya raÄŸmen sonunda geldiÄŸi gibi dünyayı terk ettiÄŸini yaÅŸayarak görüyoruz. Tabii bazıları da yaÅŸamları boyunca dünyada olup biteni iÅŸin arka planında yaÅŸananları anlamadan geçip gidiyorlar. Bazıları da yaÅŸamın ana öÄŸelerini erkenden algılayarak, sınırlar ve sorumluluklar bilinci içinde baÅŸkalarının hakkına ve hukukuna saygı duyarlar. Bilinçli yaÅŸayan insanlar diÄŸer canlıların da yaÅŸam hakkına saygı duyarak, doÄŸada herkese barınma ve beslenme için yer olduÄŸu özgüveni ile daha barışçıl yaÅŸayabilmektedirler. Tabii bu kolay olmuyor, fen okuryazarlığı olan, saÄŸlam doÄŸa ve tarih bilinci yanında felsefe ve mantık eÄŸitimi ile insan ancak bilinçlenir. Bilimsel normlardan uzak eÄŸitim ile insanlık hiçbir zaman yaÅŸamı anlayamayacağı gibi mutluluÄŸu da yakalayamayacaktır. Newton en büyük kitap “DoÄŸadır” diyordu. Gabriel’in ölümü öncesi mektubunda belirtikleri doÄŸada yaÅŸam ve birlikte yaÅŸamın ana hatlarını yeniden hatırlatıyor.

Bir insanın günlük ihtiyacı bir ekmek, bir litre süt, iki meyve ile giderilir. Bir insanın iÅŸi gücü varsa, minimum ihtiyaçlarını gideriyorsa, akıl saÄŸlığı yerindeyse, eÅŸi dostu varsa, ailesi ile saÄŸlıklı ve mutluysa gerisi nedir diye sormak gerekir. Ä°nsanlığın bu tecrübesi önemlidir.

KeÅŸke insanlar, Gabriel gibi yazar, bilgin, filozofları dileseydi. Sanırım dünya ÅŸimdikinden çok daha yaÅŸanır olurdu. YaÅŸamı anlamamıza kültürel birikimi ile katkı sunan Gabriel Garcia Marquez’a ve diÄŸer katkı sunan isimli ve isimsiz tüm kahramanlara saygılar.

 

19 Nisan 2014 Adana