Bilal SÜRGEÇ                                          
  Hüseyin Avni PaÅŸa’nın serasker ve sadrazam olduÄŸu yıllarda Rus Büyükelçisi Ä°gnatiev’di. Amansız bir Müslüman düÅŸmanıydı. Slav BirliÄŸinden yanaydı. Osmanlı Sarayını esir almıştı.Sadrazam Mahmut Nedim PaÅŸa,  Rus diplomatın tavsiyelerine uyulursa Rus Devleti’nin ÅŸerrinden Osmanlı Devletinin kurtulacağına inanıyordu. General Ä°gnatiev, Mahmut Nedim PaÅŸa vasıtasıyla bu politikasını Rusya lehine  acımasız bir ÅŸekilde kullandı.Mahmud Nedip PaÅŸa’ya "Avrupalıların elindeki

Osmanlı tahvillerinin faiz gelirini ödemeyeceÄŸiz .” dedirterek Ä°ngiltere ve Fransa’da halkı Osmanlılara karşı kışkırtarak sokaÄŸa döktürdü.” Bu devletlerin Osmanlı birliÄŸini koruma politikasını da deÄŸiÅŸtirtti.
 
 Bu dönemleri tetik eden her tarihçi görecektir ki Hüseyin Avni PaÅŸa aleyhinde çıkan her dedikoduda Rus ajanlarının parmağı vardı.

  Hüseyin Avni PaÅŸa, saraya  orduda ıslahat yapılmasını istiyordu. Onun bu yöndeki çalışmalarını  general olan Rus Büyükelçisi Ä°gnatiev’in uyarıları ile kabul etmeyen Sadrazam Mahmud Nedim PaÅŸa  “Hüseyin Avni  her iÅŸte Rus parmağı olduÄŸunu Eflak,Sırp, Arnavut ve KaradaÄŸ Çetelerini yetiÅŸtirerek  silahlandırdığını iddia ediyor. Ordunun çete savaşına , kara savaşına , sivil savaÅŸa uygun bir  ÅŸekilde yetiÅŸmesini istiyor  Biz bu pahalı  teÅŸkilatı nasıl kuralım” diyerek , Hüseyin Avni PaÅŸa’nın  sadrazamlıktan azledilerek  pasif bir  göreve verilmesini” istiyor. Bu istek Sultan Abdulaziz’e hoÅŸ gelip , Hüseyin Avni PaÅŸa,Yanya ve Tırhala kumandanlığına atanarak  Ä°stanbul’dan uzaklaÅŸtırıldı.” (Hüseyin ÅžekercioÄŸlu- s 319)

 Sadrazam Ali PaÅŸa tarafından Girit kumandanlığına getirilen Hüseyin Avni PaÅŸa Girit’te Rusların teÅŸviki ile ayaklanan Ortodoks Papazlara “evet sizler Rus ajanı olarak  halkı ayaklandırıyorsunuz  ama Türkler peÅŸinizi bırakmayacak.” Diyerek haber gönderdi. (Hüseyin ÅžekercioÄŸlu- s 320)Onun tahiditlerinin kuru gürültü olmadığını çok iyi bilen Rumlar isyanı durdurdular.

  Hüseyin Avni PaÅŸa’nın memleketlisi olan Hüseyin ÅžekercioÄŸlu, PaÅŸa hakkında akrabalarından duyduÄŸu PaÅŸadan nakledilen çok deÄŸerli bilgiler vardır.

 ÅžekercioÄŸlu’nun Gelendost Tarihinde Hüseyin Avni PaÅŸa’nın öldürülmesinde  büyük rol oynayan  Rus Büyükelçisi General Ä°gniyatef, Rus taraftarı Mahmud Nedim PaÅŸa’nın olaydaki rolünden bahsedilmemesinden ve seraskeri öldüren Çerkes Hasan  adeta masum,, günahsız  vatan kahramanı gibi  karşılanmasından ÅŸikayet ederek “Osmanlı sarayına  baÅŸ kaldıran bu insanın Abdulaziz’e ÅŸahsi bir kini yoktu Ancak Türk milletinin selameti, Osmanlı Devletinin geleceÄŸi için kaygı duymaktaydı.Kaygılarında haklı idi , Ruslar adım adım takip ettikleri  Osmanlı siyaseti ile Osmanlı Devletini parçalamadılar mı?YeÅŸilköy’e kadar gelmediler mi? Berlin AntlaÅŸmasınad Alman elçisinin Osmanlı Hariciye Nazırı Sadullah PaÅŸa’ya “Nerede bu Hüseyin Avni PaÅŸa? Nerede onun yetiÅŸtirdiÄŸi komutanlar? O saÄŸ olsaydı Ruslar Osmanlı ülkesine gire bilir miydi?” Bu sözler üzerine Sadullah PaÅŸa  gözyaÅŸlarını tutamayarak aÄŸlamıştı” (Hüseyin ÅžekercioÄŸlu-s 322)

 Sürgünler aziller yaÅŸayan Hüseyin Avni PaÅŸa, çoÄŸu kez ayak oyunlarına kurban gitti. Saray kadınları ile olan iliÅŸkisi insan ayağını kaydırmaya yönelik bir ayak oyunudu.Bu oyun o kadar insafsız oynanmıştır ki her yol mubah görülmüÅŸtü Mukaddes sayılan ırz ve namus konusu insan harcamada kullanılmıştıştı.

 Ali PaÅŸa’nın ölümünden sonra Mahmut Nedim PaÅŸa’nın ilk iÅŸi onun adamı olduÄŸunu düÅŸündüÄŸü kiÅŸileri sürgün etmek oldu. Rus Büyükelçisi Ä°gniyatef sadrazamı  Osmanlı sarayında kullanıyordu.Hüseyin Avni paÅŸa bunu Harbiye nezareti kumandanı olunca  anlamış, hatta donanma komutanı Akif PaÅŸa’ya  bir gün Rus ticaret gemilerinde  saraya kapaklı bidonlar geliyor  emir buyur arayalım dediÄŸinde, aranan bidonlar içerisinde Rus iÅŸi ziynet eÅŸyası kürkler ,inciler getirildiÄŸini öÄŸrendi.Bir gün baÅŸkalfa  Kadın Efendiye “ bu altınlar gümüÅŸler  ve küpeler başımıza dert olur  siz benim adıma  saray kadınlarını kontrol edin , üzerlerinde arama yapın” dedi.

 Ä°ÅŸte Mahmud Nedim PaÅŸa’nın üzerine bir kılıf takarak Abdulaziz’e söylediÄŸi bir yalanlardan biri de budur.Sultan’ın sarayındaki kadınlarla iliÅŸkisi var  diye Hüseyin Avni PaÅŸayı sürgün ettirdi.( Hüseyin ÅžekercioÄŸlu- s 324-325)
 Hüseyin Avni PaÅŸa’nın kız kardeÅŸi Åžerife Hanımdan doÄŸma Ekiz OÄŸlu Hüseyin Bey’in çocuÄŸu binbaşı Emin Bey Ruslar tarafından desteklenen KaradaÄŸ isyanının bastırılmasında  görevlendirildi.Esat paÅŸa’nın emrindeki Binbaşı Emin Bey tam tertibat almadan KaradaÄŸlıların üzerine gönderilmiÅŸti.Emin Bey Tirebün kasabasını üç bölük askerle muhafaza ederken KaradaÄŸlıların eline düÅŸtü. Hiç merhamet etmeyen KaradaÄŸlı asiler Binbaşı Emin Beyi katlederek derisini yüzdüler. Bu haberin Ä°stanbul’a gelmesinden sonra  “Eyvah Emin Bey  sana tedbir almadan  bir yere gitme demedim mi?Esat PaÅŸa kendinden baÅŸka kimseyi düÅŸünmez demedim mi.” Diye aÄŸlayarak  başını duvarlara vurduÄŸu söylenir.

 Kız kardeÅŸi Åžerife Hanımla Hüseyin Avni paÅŸa’nın Tokatlı eÅŸi Naciye Hanımın  yakınların anlattığına göre Emin Bey ölünce yemez içmez olan Avni PaÅŸa  “ölü gibiyim ölsem o beni temsil ederdi.” DediÄŸi yakınları tarafından anlatılırdı. (Hüseyin ÅžekercioÄŸlu-s 329)

  Emekli Tümgeneral Ä°:Halil Sedes “Yerine o aralık baÅŸka bir zatın dolduramayacağını  bilen ve aynı zamanda Rus  politikası aleyhtarlığı ile tanınmış olan Hüseyin Avni PaÅŸanın katlinde Rus elçisi General Ä°gniyatef’in mühim bir rol oynadığı  kanaati vardır.

 Sultan Aziz devrinde Rus elçisinin saraydaki kadınlar arsında da sıkı tarafdarı bulunduÄŸu  muhakkaktır.Hüseyin Avni PaÅŸa’yı öldüren  Çerkes Hasan  saraylılardan  birinin yakın akrabası idi.” (Tümgeneral-Halil Sedes 1877-1878 Osmanlı Rus savaşı cilt 1 shf 122)

 Roman yazarı Kemal Tahir bir sohbetinde “Tanzimatın BatılılaÅŸma yolunun Ä°mparatorluÄŸu batırdığı halde  neden hala “Hayriye” diye geçirildiÄŸini, Çerkes Hasan’ın kim olduÄŸunu eline tabancayı kimin  tutuÅŸturup Hüseyin Avni PaÅŸa’yı kimin niçin öldürdüÄŸü,Abdulhamit’e”kızıl lakabını kimlerin uygun gördüÄŸünü  bilmeden Türkiye’de olup bitenleri anlamak mümkün deÄŸildir.”(Yılmaz DaÅŸlı-Kemal Tahir’in Eserlerinde  Sosyolojik Tartışmalar-Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayınlar-2007,s 135)Tesbitinde bulunmuÅŸtur.