Ramazan TOPRAKLI
Son 50-60 yıl içinde iyice döküp düÅŸünmeden birçok yeradımızı deÄŸiÅŸtirdik. Bunda da son zamanda çektiÄŸimiz kaht-ı rical ile 18 inci asırdan itibararen girmiÅŸ olduÄŸumuz savaÅŸlarda okumuÅŸ insan gücümüzü kaybetmiÅŸ olmanın etkisi büyük olmalıdır.

“DeÄŸiÅŸen CoÄŸrafya ve Miryokefalon Savaşı” adlı kitabımın çalışmaları sırasında karşılaÅŸtığım bazı yeradlarını siz deÄŸerli okuyucularla paylaÅŸmak istiyorum.

Ispartalı çoÄŸumuzun bildiÄŸi gibi EÄŸirdir’in Mahmatlar köyü ile Sarıidris arası göl kıyısına “EÄŸerim veya EÄŸrim” denilir. Gûya seyyahın biri oradan geçerken atı göle uçasıymış. Seyyah atının eÄŸerinde altın dolu olduÄŸu için de; “atım da atım amma illâ da eÄŸerim dediÄŸi için orasının adı eÄŸerim olasıymış”. Yalvaç’ın Kozluçay kasabasının eski adı “Gelegermi”, Özgüney’in “Gemen”, Koruyaka’nın “AÄŸap”, Gelendost- Bağıllı kasabasının adı  “BaÄŸlı” olarak geçer. Barla ve Bedre halkından dinlediÄŸim rivâyetlere göre Barla ile Gelendost arasında çok verimli bir ova varmış. Ova çok verimli olduÄŸu için de adı “Altınova” imiÅŸ. Bağıllı-Çaltı- Madenli (Kötürnek) köyleri arası, Akçapa örenindeki su kuyusuna “Sütkuyusu”, Sütkuyusu’nun 500 metre doÄŸusu, Yangılıkaya’nın batı dibindeki araziye “Kösçukuru”, EÄŸirdir ve Hoyran göllerinin birleÅŸtiÄŸi boÄŸaza ise “KemerboÄŸazı” denilir.

Sütkuyusu için için ÅŸöyle bir rivâyet anlatılır: “Günün birinde Sütkuyusu’ndan geçmekte olan bir göçer davarlarını kuyudan suladıktan sonra davarlarının südünün ziyadeleÅŸtiÄŸini görür ve oracıkta bir kurban keser”. Åžimdi hâlâ südü olmayan veya az olan gelinler için Sütkuyusu adlı kuyudan su getirilir ve gelen-geçenlerin alması için kuyunun yanıbaşına katmer veya para gibi hediyeler bırakılır.

Bu yeradlarının gerçek yüzlerini bilmek istersek eÄŸer; ÅŸunları görebiliriz:
1- EÄŸerim veya EÄŸrim adı orada eskiden bir düden olduÄŸu için verilmiÅŸ olmalıdır. “Egrim” adı DLT’ye göre düden veya suyun burularak, dönerek aktığı yer demektir.
2- “Altınova” adı DLT’ye göre aÅŸağıova anlamınadır ki KemerboÄŸazı tarafı da yukarıova’dır.
3- “KemerboÄŸazı” adı orada bulunan bir kemer köprüden gelmiÅŸ olmalıdır.
4- “BaÄŸlı” adı o civarda baÄŸların çok olduÄŸu için verilmiÅŸtir.
5- “Gemen” adının minare kitabesinde yazıldığı gibi yay manasına gelen kemân’dan gelmiÅŸ olması gerekir. Türkistanda bir halk kahramanın adı Kemen’dir.
6- “AÄŸap” Ermenice Agop kelimesinden deÄŸil, Türkçe “Ak-alp” adından gelmektedir.
7- “Sütkuyusu” ise “Sü” kuyusu yani asker kuyusu adından gelmiÅŸ olmalıdır ki; 572, M1176 savaşında Selçuklu ordusunda insan ve atlar su ihtiyacını bu kuyudan karşılamıştır. Kuyunun suyu bir orduya yetecek kadar bol ve zaman zaman sular kuyunun aÄŸzından taÅŸmaktadır. Zaman içinde sü ve egrim kelimeleri ortalıktan çekildiÄŸi için halk muhayyilesi eÄŸer ve süt hikâyelerini üretmiÅŸtir.
8- Aynı ÅŸekilde “Kösçukuru” adı da bizim adıgeçen kitabımızda –ilgililere nerede çalındığını sorduÄŸumuz- orduyu galeyana getiren, coÅŸturan davul-kösün vurulduÄŸu yeri göstermektedir.
9- “Gelegermi” adının gele (kale) ve germi (sıcaklık) kelimelerinin birleÅŸmesinden meydana geldiÄŸini düÅŸündük. 1930’lu yıllarda Kozluçay hudutlarında Asarcık adlı bir mevki olduÄŸunu tesbit ettik. Asarcık denilen yerde bir kale olmalı ve bu kalede sıcak su bulunmalıydı.
23 Temmuz 2010 tarihinde Kozluçay kasabasını ziyaretimiz esnasında Belediye BaÅŸkanı Ali Buba ve halkla yaptığımız görüÅŸmelerde güney yamaçların kar tuttuÄŸu halde bir yerde, kuz olmasına raÄŸmen kar tutmadığını ve bunun üzerine baÅŸkanın kasabada sıcak su araÅŸtırılması için MTA’ya müracat ettiÄŸini öÄŸrenmiÅŸ olduk.

Bir isimdir, bir yer adıdır deyip geçmiyelim. Yerin kulağı vardır ve yer de insanlardan duydukları kelimeleri yeradları olarak hıfzetmektedir. 26 Temmuz 2010
Ramazan Topraklı
Ä°nÅŸaat Y. Mühendisi